Περιφερειακή Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογίας, Καινοτομίας

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΣΤΕΡΕΑΣ

Με αφορμή την συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Στερεάς και τη συζήτηση με θέμα "έγκριση σύστασης Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας Στερεάς" καταθέτουμε ορισμένες σκέψεις και προτάσεις αναφορικά με το θέμα:

Την επόμενη προγραμματική περίοδο τα “καθαρά” ερευνητικά προγράμματα θα χρηματοδοτηθούν κυρίως από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», ενώ τα υπόλοιπα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας θα ενταχθούν στην Πολιτική Συνοχής και ιδιαίτερα στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ).
Σε αυτόν τον σχεδιασμό θα πρέπει να συμμετάσχουν ουσιαστικά και με οργανωμένη μεθοδολογία διαβούλευσης όχι μόνο τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα αλλά και οι κοινωνικές και επαγγελματικές ενώσεις, ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι, μια και αφορά ένα σχεδιασμό με ορίζοντα το 2020 και μετά από το έτος αυτό.

Η ύπαρξη της Στρατηγικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας καθώς και Σχεδίου Δράσης για την περίοδο 2014-2024 είναι προϋπόθεση επιλεξιμότητας, εκ των προτέρων όρος για ένταξη των προτάσεων στον στόχο 1 για χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Χωρίς μια τέτοια Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης, οι Περιφέρειες δεν θα μπορούν να επενδύσουν ευρωπαϊκούς πόρους στην πρώτη αυτή θεματική προτεραιότητα (θεματική προτεραιότητα 1, έρευνα και καινοτομία) του νέου ΕΤΠΑ, η οποία θα αποτελεί μαζί με την «τεχνολογία πληροφορικής” (θεματική προτεραιότητα 2) και την «ανταγωνιστικότητα ΜΜΕ» (θεματική προτεραιότητα 3) το 60% των πόρων που θα διατεθούν στις αναπτυγμένες και υπό μετάβαση περιφέρειες και το 40% των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών από το ΕΤΠΑ 2014-2020. Επιπλέον ένα 20% για τις αναπτυγμένες περιφέρειες και 6% για τις λιγότερο αναπτυγμένες συνδέεται και αυτό με την έρευνα, καινοτομία και τεχνολογία και θα αφορά στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα και την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Η Περιφέρεια Στερεάς, όπως και οι περισσότερες ελληνικές περιφέρειες, δεν έχουν ακόμα αφομοιώσει την υποχρέωση που έχουν να διαμορφώσουν την Περιφερειακή Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία στην περιοχή τους ως προαπαιτούμενο, αν θέλουν να επωφεληθούν από την πρώτη, από τις 11 θεματικές προτεραιότητες της “Ευρώπης 2020” και των πολιτικών συνοχής (έρευνα και καινοτομία), όπως προβλέπει ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Το κανονιστικό πλαίσιο υπαγορεύει στις περιφέρειες τις εξής ενέργειες:

Αυτοανάλυση (αυτοαξιολόγηση) μέσω ανάλυσης SWOT ή παρόμοιων μεθόδων: πρέπει να εκτιμηθούν εκ των προτέρων τα χαρακτηριστικά, τα πλεονεκτήματα, οι ανάγκες και τα επιθυμητά αποτελέσματα σε επίπεδο περιφέρειας.

Με τη στρατηγική S3 συγκεντρώνονται στη συνέχεια οι πόροι σε περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων έρευνας και καινοτομίας.

Περιλαμβάνει μέτρα που παρέχουν κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη.

Περιλαμβάνει ένα σύστημα ελέγχου, αξιολόγησης και παρακολούθησης.

Επιπλέον, προβλέπεται να θεσπίσουν τα κράτη μέλη ένα πλαίσιο, όπου θα επισημαίνονται οι υφιστάμενοι δημοσιονομικοί πόροι για την έρευνα και την ανάπτυξη, μαζί με ένα πολυετές σχέδιο για τα κοινοτικά έργα προτεραιότητας (ευρωπαϊκό φόρουμ στρατηγικής για ερευνητικές υποδομές, ESFRI).

Εάν δεν υπάρχει στρατηγική ή εάν δεν υπάρχει κατά τον χρόνο έγκρισης των επιχειρησιακών προγραμμάτων σχέδιο δράσης, το οποίο θα εξασφαλίζει την εφαρμογή της στρατηγικής μέχρι το 2016, δεν καταβάλλονται οι πόροι από το ΕΤΠΑ για τη θεματική προτεραιότητα της έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας.

Στην έννοια της καινοτομίας να εξηγήσουμε ότι περιλαμβάνεται όχι μόνο η τεχνολογική αλλά και η κοινωνική και οικολογική καινοτομία

Το καίριο ερώτημα για την Περιφέρεια Στερεάς και τη διαμόρφωση της στρατηγικής και του σχεδίου δράσης είναι: θα αναλάβουμε ηγετικό ρόλο ως αναπτυγμένη περιφέρεια της Ευρώπης, αξιοποιώντας το πολιτιστικό απόθεμα, τον πολιτισμικό πλούτο, τη γενετική και βιολογική ποικιλία (βιοποικιλότητα αυτοφυών και καλλιεργούμενων ειδών, το γεωγραφικό ανάγλυφο και τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την ορνιθοπανίδα), την εξωστρέφεια της ορεινής και ημιορεινής κοινωνίας και της οικονομίας, την κινητικότητα που παρουσιάζει ο πρωτογενής τομέας για μετεγκατάσταση νέων στην ύπαιθρο, τις ευκαιρίες δικτύωσης και διεθνών συνεργασιών, που μεταξύ άλλων προσφέρει και ο τουριστικός τομέας της περιοχής μας(Ιαματικές Πηγές, Εύβοια, Φωκίδα, Καρπενήσι, Καμένα Βούρλα, Αράχωβα, Δελφοί);

Η πρότασή μας είναι η Περιφέρεια Στερεάς να αναλάβει μια μεγάλη πρωτοβουλία και πρόγραμμα, έτσι ώστε να δρομολογήσει την ένταξή της ανάμεσα στις ευρωπαϊκές περιφέρειες που πρωτοστατούν στην κατεύθυνση της ευφυούς εξειδίκευσης σε έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία, διαμορφώνοντας μέσα από το διάλογο ισχυρή και συνεκτική στρατηγική για την περιοχή τους.

Φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα, πολύ περισσότερο με διαδικασίες τυπικές που απλώς αναπαράγουν σχέδια και ιδέες που διαμορφώθηκαν 10 ή 20 χρόνια πριν, «σχέδια» που απλώς ανακυκλώνουν παλιές κι ανεκπλήρωτες συνήθως προτάσεις, μέσα από μια πορεία συμβατική και αφημένη στην τύχη. Χρειάζεται:

- να μάθουμε από την εμπειρία άλλων περιφερειών

- να συζητήσουμε στην περιοχή μας αλλά ουσιαστικά· και με βάση νέες ιδέες,

- να εμπλέξουμε στη συζήτηση νέους ανθρώπους, νέους αγρότες, επιστήμονες, επιχειρηματίες, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικών επιχειρηματιών, άνεργους, εκπαιδευτικούς, εθελοντικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις,

- να αξιοποιήσουμε κάθε θεσμό που μπορεί να μας βοηθήσει ουσιαστικά,

- να συνδεθούμε άμεσα με τις ευρωπαϊκές διαδικασίες.

Περιφερειακός σχεδιασμός και έρευνα

τι αλλάζει στις πολιτικές και αντιλήψεις

Η σύγχρονη ευρωπαϊκή εμπειρία και πολιτική προτείνουν να περάσουμε από ένα συγκεντρωτικό μοντέλο έρευνας και τεχνολογίας που διαμορφώνεται κεντρικά - σε επίπεδο κεντρικού κράτους ή μεγάλων επιχειρήσεων και αφορά μόνο στα μεγάλα ερευνητικά κέντρα και στις μεγάλες επιχειρήσεις - σε ένα πιο αποκεντρωμένο, πιο περιφερειακό και συμμετοχικό μοντέλο έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας.

Αυτό το μοντέλο συνδέεται φυσικά και με τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά κέντρα αλλά αναδεικνύει ως σημαντικό το ρόλο των νέων επιστημόνων, της κοινωνίας των πολιτών, των μικρομεσαίων και κοινωνικών επιχειρήσεων, της κοινωνικής ευφυΐας και των περιφερειών στην ανάπτυξη της έρευνας και της κοινωνικής, οικολογικής και τεχνολογικής καινοτομίας.

Βασίζεται στην καλή γνώση των χαρακτηριστικών κάθε περιφέρειας, ενισχύει κι αναδεικνύει αυτά τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες, το κοινωνικό, ανθρώπινο, γνωστικό και εμπειρικό κεφάλαιο κάθε περιφέρειας.

Και στη συνέχεια πρέπει η εστίαση να μετατοπιστεί από την έρευνα στην καινοτομία, στην εφαρμογή δηλαδή, που μπορεί να αφορά σε τομείς όπως:

- η δημιουργία βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων ή νέων θέσεων εργασίας αλλά και

- η σύνδεση τουρισμού με την προστασία του περιβάλλοντος, την ποιοτική παραγωγή τοπικών προϊόντων και τη πολιτιστική δημιουργία,

- η υγεία και υπηρεσίες υγείας,

- η εκπαίδευση και κατάρτιση σε πράσινα επαγγέλματα,

- ο πολιτισμός,

- η κοινωνική πολιτική,

- η προστασία, διαχείριση κι αποκατάσταση του περιβάλλοντος, των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας,

- νέα μοντέλα οργάνωσης και λειτουργίας επιχειρήσεων αλλά και της διοίκησης κι αυτοδιοίκησης,

- οικολογική και ενεργειακή καινοτομία,

- οργάνωση κοινωνικών δικτύων,

- νέα μοντέλα συμμετοχικότητας και δημοκρατικής λήψης αποφάσεων,

- σύνδεση της αρχαιολογικής έρευνας ή της ιστορίας με την αναπαράσταση και το παιχνίδι και τόσα άλλα

Η «Περιφερειακή Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας», καθώς και η συμφωνία ενός «Σχεδίου Δράσης» δεν σημαίνουν κατά συνέπεια την υιοθέτηση γρήγορα-γρήγορα των προτάσεων ή προγραμμάτων τυχόν ερευνητικών κέντρων που υπάρχουν σε μια περιφέρεια ή προτάσεων που θα καταθέσει κάποιος μελετητής. Σημαίνουν κατά βάση συστηματικό διάλογο μεταξύ όλων των φορέων της περιφέρειας (κοινωνικοί κι επαγγελματικοί φορείς, πολιτικοί, αυτοδιοίκηση, κοινωνία πολιτών, εκπαιδευτική, ερευνητική κι ακαδημαϊκή κοινότητα, οργανώσεις νέων, περιβαλλοντικές οργανώσεις κα) ώστε να ιεραρχηθούν συνειδητά, μετά από καινοτόμο διάλογο, οι προτεραιότητες στη βάση της «ευφυούς εξειδίκευσης” και της ευρωπαϊκής στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

Πρόταση μεθοδολογικών αρχών για την ευφυή εξειδίκευση

σε θέματα έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας

Με βάση τα ανωτέρω παρουσιάζουμε και αναλύουμε μεθοδολογικές αρχές με βάση τις οποίες θα πρέπει να προχωρήσουμε συλλογικά:

- Σχεδιασμός από τα κάτω προς τα πάνω

- Νέες ιδέες, αντί για επανάληψη ξανά και ξανά προτάσεων που δεν “δούλεψαν” ή έτσι κι αλλιώς έχουν ξεπεραστεί

- ιεράρχηση προτεραιοτήτων με βάση το δημόσιο όφελος, τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας και την ανάγκη αντιμετώπισης της κρίσης.

- Δημιουργία τριγώνου γνώσης (ερευνητικά ιδρύματα, υπεύθυνες επιχειρήσεις και αξιόπιστοι διαμορφωτές πολιτικής/κοινωνία πολιτών)

- Προώθηση της ενεργούς συμμετοχής επιχειρήσεων, όχι μόνο σε επίπεδο εργοδοτών αλλά και εργαζομένων

- Εμπλοκή των νέων/αυριανών επιχειρηματιών

- Διάχυση κι αξιοποίηση υφιστάμενης θετικής κι αρνητικής εμπειρίας στο εσωτερικό της Περιφέρειας για ανάπτυξη/εφαρμογή καινοτομίας: εμπλοκή φορέων που υλοποίησαν σχετικά ελληνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως οι αναπτυξιακές εταιρείες, το ΚΕΤΑ, τα ενεργειακά γραφεία, αλλά και των στελεχών τους μεμονωμένα (είτε συνεχίζουν να εργάζονται εκεί είτε όχι) – Πρόσκληση σε νέους αλλά και έμπειρα στελέχη φορέων που κατάγονται από την Ελλάδα αλλά εργάζονται σήμερα σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα ή ευρωπαϊκό φορέα που μπορεί να συμβάλει στη μεταφορά εμπειριών, γνώσεων και καλών πρακτικών.

- Συνεργασία κι ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών με άλλες Περιφέρειες στην Ελλάδα και την Ευρώπη για ανταλλαγή καλών πρακτικών και αποφυγή επανάληψης εργασιών αλλά και λαθών. Συμμετοχή σε κοινά προγράμματα με ορεινές και θαλάσσιες περιφέρειες, καθώς και περιφέρειες με απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές.

- Ανοιχτή στάση απέναντι στην υπεύθυνη κοινωνικά και περιβαλλοντικά τεχνολογία – έμφαση στον διατομεακό χαρακτήρα και ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών – όχι εξάρτηση από μονοσήμαντες λύσεις και ιδιοτελή επιχειρηματικά συμφέροντα.

- Αξιοποίηση μηχανισμού κοινωνικής επιχειρηματικότητας, που έχει αποδείξει ευελιξία, αυξημένη προσαρμοστικότητα και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στα οφέλη

- Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης αποτελεσμάτων του σχεδίου δράσης, προσαρμογή και βελτιστοποίηση

Προτείνουμε λοιπόν τρία άμεσα βήματα πριν ξεκινήσει η διαδικασία για τη διαμόρφωση της στρατηγικής έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας:

1ο βήμα

 Δημιουργία μιας μικρής ευέλικτης ομάδας, που θα αποτελείται από έναν εκπρόσωπο της Περιφέρειας, δύο εκπροσώπους του Περιφερειακού Συμβουλίου και τρεις νέους που θα προέρχονται από επαγγελματικούς, κοινωνικούς και ακαδημαϊκούς χώρους αντιστοίχως. Στόχος της ομάδας αυτής είναι να παρακολουθεί τα θέματα έρευνας, καινοτομίας, τεχνολογίας σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και να κάνει εισηγήσεις τόσο στο “Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας″ όσο και στο Περιφερειακό Συμβούλιο. Να συμβάλλει δηλαδή στην ενημέρωση, πληροφόρηση και στον διάλογο. Η ομάδα δεν θα έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες.

2ο βήμα

Άμεση συμμετοχή και ενεργοποίηση της Περιφέρειας Στερεάς στο Δίκτυο S3 Platform που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη της Κομισιόν για να παράσχει επαγγελματική συμβουλευτική υποστήριξη στα Κράτη Μέλη και τις Περιφέρειες για να σχεδιάσουν τις στρατηγικές καινοτομίας για ευφυή εξειδίκευση.

Το Δίκτυο παρέχει συμβουλές μέσω:

-          Οδηγών και υλικού παραδειγμάτων καλών πρακτικών

-          Οργάνωσης ειδικών συνεδριάσεων, ημερίδων και σεμιναρίων εκπαίδευσης για πολιτικούς και ανθρώπους που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων

-          Πρόσβασης σε σχετικά δεδομένα

-          Συμμετοχής σε υψηλής ποιότητας ερευνητικά προγράμματα για την διαμόρφωση στρατηγικών και πολιτών

Στο Δίκτυο S3 Platform έχουν δηλώσει μέχρι σήμερα συμμετοχή, σε ευρωπαϊκό επίπεδο 170 περιφέρειες και αρκετές από την Ελλάδα. Μέσα από το δίκτυο αυτό να αναπτύξουμε συνεργασίες για ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών, κοινές δράσεις, κοινά προγράμματα, ημερίδες διαλόγου κ.ά.

3ο βήμα

Ανοικτή πρόσκληση σε νέους που ζουν στην Περιφέρεια ή κατάγονται από την Περιφέρεια να συμμετάσχουν (όπου και να βρίσκονται σήμερα) σε ένα “φόρουμ διαλόγου για το μέλλον της Στερεάς”. Η πρώτη μορφή του φόρουμ θα είναι ηλεκτρονική και η επικοινωνία οριζόντια και δομημένη σε θεματικούς άξονες σε σχέση με την ευφυή εξειδίκευση στην έρευνα, καινοτομία και τεχνολογία στη Στερεά (περιβάλλον, κοινωνική συνοχή, αλληλεγγύη, υγεία, παιδεία-εκπαίδευση, πρωτογενής παραγωγή, βιώσιμος τουρισμός, ενέργεια, πολιτισμός, τεχνολογία, συγκοινωνίες-επικοινωνίες).

Αφού δομηθεί το ηλεκτρονικό φόρουμ μέσω των social media, θα προχωρήσει αργότερα και μέσα στο 2014, η διοργάνωση σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα  στρογγυλών τραπεζιών διαλόγου. Θα οργανωθεί κεντρική ημερίδα διαλόγου για σύνθεση και ιεράρχηση προτεραιοτήτων, με βάση το υλικό που θα έχει προκύψει από τον διάλογο μέσω του ηλεκτρονικού φόρουμ και των στρογγυλών τραπεζιών, ενόψει της διαμόρφωσης της στρατηγικής της περιφέρειας για την ευφυή εξειδίκευση της έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας από το Περιφερειακό Συμβούλιο, που θα προκύψει από τις εκλογές του 2014.

Τα στρογγυλά τραπέζια διαλόγου θα πρέπει να είναι υπό την αιγίδα της Περιφέρειας και του Περιφερειακού Συμβουλίου, των Δήμων και των Δημοτικών Συμβουλίων καθώς και των επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων κάθε περιφερειακής ενότητας, ώστε να έχει η διαδικασία την ευρύτερη δυνατή υποστήριξη και συμμετοχή και να μην εμπλακεί σε αντιπαραθέσεις ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών του Μαΐου 2014.

Η μεθοδολογία διαλόγου στα στρογγυλά τραπέζια θα πρέπει να ακολουθεί ένα από τα υπάρχοντα μοντέλα συμμετοχικής διαβούλευσης, για παράδειγμα τη μεθοδολογία διαμόρφωσης κοινού οράματος, και να συντονίζεται από έναν έμπειρο και γνώστη των θεμάτων.

Προτεραιότητες και εργαλεία στρατηγικής και του σχεδίου δράσης:

Η Περιφερειακή Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης οφείλουν να αναδεικνύουν τα χαρακτηριστικά κάθε Περιφερειακής Ενότητας που την κάνουν ξεχωριστή και σημαντική, ανεξάρτητα από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της, αναδεικνύουν και προστατεύουν τον φυσικό, πολιτισμικό, γενετικό, γνωστικό, κοινωνικό κι ανθρώπινο πλούτο της, διαμορφώνουν ένα βιώσιμο μοντέλο οικονομίας που είναι προς όφελος της κοινωνίας και της μακροχρόνιας προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της υλικής βάσης για βιώσιμη ευημερία.

Με βάση τα ανωτέρω καταθέτουμε μερικές προτάσεις για να τεθούν στον διάλογο για την στρατηγική:

Κάθετες – και διατομεακές προτεραιότητες έρευνας, καινοτομίας και τεχνολογίας με στόχους:

- Την προστασία του κλίματος και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, μέσω της αρχαιολογικής, οικολογικής και ιστορικής έρευνας για τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί κατά το παρελθόν και για το πως αντέδρασαν - μεταβλήθηκαν οι φυσικές και ανθρώπινες κοινότητες, έτσι ώστε να αναπτύξουμε στρατηγικές προσαρμογής στην επερχόμενη βίαιη κλιματική αλλαγή και προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα

- Την ανανεώσιμη ενέργεια προσαρμοσμένη στα χαρακτηριστικά της περιφέρειας μας. Προσαρμογή των τεχνικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων της στον συγκεκριμένο χώρο (έξυπνα δίκτυα, ενσωμάτωση στα χαρακτηριστικά παραδοσιακών οικισμών και φυσικού περιβάλλοντος, κατάλληλα προσαρμοσμένα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας αναπτύσσοντας περαιτέρω τις γνώσεις και την εμπειρία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με στόχο δημόσια κτίρια, τουριστικές μονάδες και κατοικίες μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κ.ά.) Διαμόρφωση μιας στρατηγικής απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και κάλυψης των συνολικών ενεργειακών αναγκών της Περιφέρειας από ανανεώσιμες πηγές και εξοικονόμηση σε ποσοστό 80-90% σταδιακά μέχρι το 2050.

- Τη βιο-οικονομία και πράσινη οικονομία για την παραγωγή προϊόντων από ανανεώσιμες τοπικές πρώτες ύλες και παροχή πράσινων υπηρεσιών που έχουν ελάχιστη περιβαλλοντική επιβάρυνση και θετική επίπτωση στην κοινωνία.

- Τα βιώσιμα μοντέλα τουρισμού και σταδιακή προσαρμογή του υπάρχοντος τουρισμού σ’ αυτά. Σύνδεση του τουρισμού με την παραγωγή και κατανάλωση τοπικών ποιοτικών προϊόντων αλλά και με περιβαλλοντικές στάσεις και συμπεριφορές, που οδηγούν σε ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και στο κλίμα. Υποστήριξη της βιολογικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και μελισσοκομίας. Δημιουργία τράπεζας γενετικού υλικού για αυτοφυή και καλλιεργούμενα είδη και παραγωγή υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού με τοπικές ποικιλίες για ενίσχυση της γεωργίας.

- Τη βελτίωση των υπαρχόντων κοινωνικών δικτύων και ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, βελτίωση της υγείας και των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών προσαρμοσμένων στις γεωγραφικές και άλλες ιδιαιτερότητες της Στερεάς, με αξιοποίηση της κοινωνικής καινοτομίας / κοινωνικής επιχειρηματικότητας σε συνδυασμό με την ψηφιακή τεχνολογία, τηλε-ιατρική / ψηφιακή υγεία

- Τη βελτιστοποίηση του μοντέλου επιχειρήσεων και ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας ώστε να επιβιώσουν οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, με αξιοποίηση οικολογικής, κοινωνικής, τεχνολογικής και οργανωτικής καινοτομίας και εφαρμογής κατάλληλης ψηφιακής τεχνολογίας, συμβουλευτικών υπηρεσιών στην εργασία, εμπόριο, υγεία και εκπαίδευση. Καινοτομία στην ίδια την παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών (βελτίωση διαδικασιών, οργανωτικών δομών, επιχειρηματικών μοντέλων, εργαλείων μάρκετινγκ, σχεδιασμού και επωνυμίας).

- Αναζωογόνηση της περιφερειακής συνεργασίας, οικονομίας κι απασχόλησης μέσω της ανάπτυξης:

- δικτύων κοινής διαχείρισης φυσικών περιοχών

- δικτύων πολιτιστικών, περιβαλλοντικών, ιστορικών, μουσικών, αρχιτεκτονικών και αρχαιολογικών διαδρομών, με αξιοποίηση μεταξύ άλλων ψηφιακών βιβλιοθηκών

- δίκτυο νερόμυλων που υπάρχουν σε διάφορα χωριά και ένταξή τους σε σύγχρονες δραστηριότητες (παραγωγή ενέργειας, άλεσμα σιτηρών, φιλοξενία καλλιτεχνικών εκθέσεων, τουριστικές χρήσεις και ξεναγήσεις κα)

- δικτύων διατήρησης και αναπαραγωγής τοπικών ποικιλιών όχι μόνο για επιστημονική αλλά και παραγωγική, εμπορική χρήση.

Για όλα τα εργαλεία του σχεδίου δράσης, θα πρέπει να καταρτιστούν αναλυτικά χρονοδιαγράμματα, προϋπολογισμός και σχέδιο χρηματοδότησης, να οριστούν συντονιστές και θεματικοί υπεύθυνοι και να καθοριστούν δείκτες αξιολόγησης (π.χ. προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο, αριθμός νέων επιχειρήσεων ανά έτος, όγκος επενδύσεων υψηλού ρίσκου, κ.ά). Στόχος η μεθοδευμένη μέγιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου χρόνου, που είναι αντικειμενικά μικρός για τη διαδικασία ανάπτυξης καινοτομίας.

Για την υποστήριξη της προσπάθειας, προτείνουμε

- Να αξιοποιηθεί άμεσα η Ομάδα Ειδικών που έχει συγκροτηθεί με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έχει ως υποχρέωση να συμβουλεύσει και να καταθέσει παρατηρήσεις και προτάσεις στις 13 ελληνικές περιφέρειες στο πλαίσιο των «Στρατηγικών Ευφυούς Εξειδίκευσης» (RIS3).

- Να οργανωθεί, αν δεν έχει γίνει, επίσκεψη στο Ευρωκοινοβούλιο και να ζητηθεί ειδική συνεδρίαση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης μαζί με άλλες ορεινές και ημιορεινές περιφέρειες για τα θέματα ευφυούς εξειδίκευσης στην έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία.