Μια ιστορική αναδρομή στο 1963.
Τα «Ευρυτανικά Νέα» ανα-δημοσιεύουν σήμερα ένα αφιέρωμα-φόρο τιμής στα 13 θύματα της φοβερής εκείνης φυσικής καταστροφής που σημειώθηκε στο περήφανο Μικρό Χωριό μισό αιώνα πριν, ένα βροχερό πρωινό του 1963, τότε που μέσα σε λίγες μόνο στιγμές άλλαξε για πάντα ο ρους της ιστορίας για τούτη την καταπράσινη γωνιά της Ευρυτανίας. Γιατί μπορεί το χωριό να ξαναχτίστηκε -σε νέα αυτή τη φορά θέση-, οι ανθρώπινες όμως ζωές χάθηκαν για πάντα και οι μνήμες παραμένουν ακόμα ανεξίτηλες, όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Ο νομός Ευρυτανίας προσπαθεί ακόμα να μαζέψει τα κομμάτια του από το βαρύ τίμημα που πλήρωσε στον Εμφύλιο Πόλεμο, που είχε λήξει λίγα χρόνια πριν. Η φτώχεια, η πείνα, η εξαθλίωση και το σχεδόν ανύπαρκτο οδικό δίκτυο δοκιμάζουν τις αντοχές των κατοίκων· σε τούτα έρχεται να προστεθεί ο βαρύς χειμώνας, καθώς βρέχει αδιάκοπα σχεδόν από τον Σεπτέμβρη.
Η ευρυτανική γη δεν μπορεί να συγκρατήσει πλέον το νερό, οι υποδομές και οι δρόμοι ολόκληρου του νομού σχεδόν καταστρεμμένοι από την επιμονή της Φύσης.
Κυριακή 13 Γενάρη, λίγο μετά τις 8.00 το πρωί, στο Μικρό Χωριό οι περισσότεροι κάτοικοι βρίσκονται στην εκκλησία, μαζί τους και τα παιδιά τού σχολείου. Λίγοι είναι εκείνοι που έχουν μείνει στα σπίτια τους.
Και τότε, η καταστροφή: ένα τρομερό βουητό συγκλονίζει την περιοχή. Είναι ο επιθανάτιος ρόγχος ενός βουνού, είναι η βοή από το ξερίζωμα μιας πλαγιάς του βουνού "Κρι", που παρέσυρε και σκέπασε το δυτικό μέρος του χωριού.
Οι κάτοικοι τρέχουν έντρομοι να δουν τι έχει συμβεί· το θέαμα δεν μπορεί να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους, η πραγματικότητα αποδεικνύεται -για ακόμα μία φορά- πιο σκληρή και αδυσώπητη ακόμα και από τον χειρότερο εφιάλτη.
Τεράστιοι όγκοι, τόνοι ολόκληροι, από λάσπη, χώμα, σπίτια, βράχους και ξεριζωμένα έλατα κατρακυλούσαν, παρασύροντας ό,τι βρισκόταν στο διάβα τους.
Ο άνθρωπος ανίσχυρος απέναντι στη μανία της φύσης.
Οι πρώτες στιγμές
Οι κάτοικοι του χωριού φθάνουν στον τόπο της καταστροφής. Άνθρωποι από τον τόπο της συμφοράς τρέχουν να σωθούν παραπατώντας, γιατί η γη σείεται κάτω απ' τα πόδια τους. Με σπαρακτικές κραυγές καλούν τους δικούς τους, για να δουν αν ακόμα ζουν. Ο ορμητικός χωμάτινος καταρράκτης τους φράζει τον δρόμο προς τα σπίτια τους. Το χωριό κόβεται στα δύο, παραμορφώνεται μπροστά στα μάτια τους. Σχηματίζονται λόφοι από χώμα, πέτρες, σπίτια, που ξαφνικά χάνονται για να ξαναφανούν λίγο πιο κάτω. Ένας απίστευτος κυματισμός της γης, που σχιζόταν σε βαθιά ανοίγματα και κατάπινε ό,τι βρισκόταν μπροστά του.
Οι κάτοικοι του χωριού φθάνουν στον τόπο της καταστροφής. Άνθρωποι από τον τόπο της συμφοράς τρέχουν να σωθούν παραπατώντας, γιατί η γη σείεται κάτω απ' τα πόδια τους. Με σπαρακτικές κραυγές καλούν τους δικούς τους, για να δουν αν ακόμα ζουν. Ο ορμητικός χωμάτινος καταρράκτης τους φράζει τον δρόμο προς τα σπίτια τους. Το χωριό κόβεται στα δύο, παραμορφώνεται μπροστά στα μάτια τους. Σχηματίζονται λόφοι από χώμα, πέτρες, σπίτια, που ξαφνικά χάνονται για να ξαναφανούν λίγο πιο κάτω. Ένας απίστευτος κυματισμός της γης, που σχιζόταν σε βαθιά ανοίγματα και κατάπινε ό,τι βρισκόταν μπροστά του.
Ο τότε νομάρχης Θεοδόσης Τσαούσης τηλεφωνεί στον μηχανικό της ΤΥΔΚ Σωτήρη Οικονόμου και του ζητά να σπεύσει στο σημείο.
Ο τελευταίος περιγράφει την εικόνα που αντίκρισε στο Μικρό Χωριό: «…τεράστιοι όγκοι λάσπης και χωμάτων είχαν ξεκινήσει πάνω από το βουνό και σερνόταν προς τα κάτω κατά μήκος του μικρού χειμάρρου - ποταμού του χωριού σαν μια βραδυκίνητη λάβα. Ήδη τα πρώτα σπίτια που βρισκόταν στη ζώνη κατολισθήσεως αυτής της μάζας είχαν παρασυρθεί, είχαν βυθισθεί μέσα στη λάσπη και φαινόταν επάνω μόνον οι στέγες των σπιτιών, άλλες από ξύλο και κεραμίδια και άλλες από τσίγκους που επέπλεαν στη λάσπη».
Σύντομα καταφθάνουν οι πρώτοι κάτοικοι από το απέναντι Μεγάλο Χωριό, που έσπευσαν με συγκινητική αλληλεγγύη για να συμπαρασταθούν στους πληγέντες συντοπίτες τους.
Κοντά στο μεσημέρι η γη ημερεύει, παύει να βρυχάται και τότε όλοι όσοι κατάφεραν να σωθούν, μέσα σε θρήνο και οδυρμό για την κόλαση αυτής της καταστροφής, προσπαθούν να βρουν τους ανθρώπους τους. Τα μουγκανητά και οι κραυγές των θαμμένων ζώων ακούγονται σαν ανατριχιαστική παραφωνία, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό σκηνικό.
Στο δραματικό προσκλητήριο, δεκατρείς (13) συγχωριανοί δεν έδωσαν το "παρών": Γιάννης Αθανασόπουλος, Λάμπρος Ζαχαράκης, Αικατερίνη Ζησίμου,Νίκος και Γιαννούλα Κοντογιάννη μαζί με την κορούλα τους Μαίρη και τη συγγενή τους Φωτεινή Κομματά, Καλλιόπη Κωστοπούλου, Χρήστος και Κωσταντία Μαστρογεωργοπούλου, Γιάννης Πλάκας, Ιωάννης Παπαδημητρίου και Γιώργος Τάσιος είχαν θαφτεί ζωντανοί!
Τρείς ακόμα κάτοικοι τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο στο Καρπενήσι.
Οι επόμενες μέρες
Για πολλές μέρες η κατολίσθηση συνεχιζόταν με αργό ρυθμό, χωρίς όμως πια να απειλεί ανθρώπινες ζωές. Δυο μέρες μετά, καταφθάνει κυβερνητικό κλιμάκιο για να εκτιμήσει την καταστροφή, με επικεφαλής τον υπουργό Πρόνοιας Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Μητροπολίτη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Δαμασκηνό, τους βουλευτές Ευρυτανίας Χρυσόστομο Καραπιπέρη και Κώστα Παπασπύρου, τον νομάρχη Ευρυτανίας Θεοδόσιο Τσαούση κ.ά. Πολλά τα ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν: Μπορούσαν οι άνθρωποι να παραμείνουν στα σπίτια τους; Τι θα γινόταν όσοι έχασαν τις περιουσίες τους; Αποφασίστηκε να γίνει άμεση μεταστέγαση. Όμως, πού να πήγαιναν μες το καταχείμωνο; Όσοι θα παρέμεναν, κυρίως ηλικιωμένοι, το έκαναν με δική τους ευθύνη.
Για πολλές μέρες η κατολίσθηση συνεχιζόταν με αργό ρυθμό, χωρίς όμως πια να απειλεί ανθρώπινες ζωές. Δυο μέρες μετά, καταφθάνει κυβερνητικό κλιμάκιο για να εκτιμήσει την καταστροφή, με επικεφαλής τον υπουργό Πρόνοιας Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Μητροπολίτη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Δαμασκηνό, τους βουλευτές Ευρυτανίας Χρυσόστομο Καραπιπέρη και Κώστα Παπασπύρου, τον νομάρχη Ευρυτανίας Θεοδόσιο Τσαούση κ.ά. Πολλά τα ζητήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν: Μπορούσαν οι άνθρωποι να παραμείνουν στα σπίτια τους; Τι θα γινόταν όσοι έχασαν τις περιουσίες τους; Αποφασίστηκε να γίνει άμεση μεταστέγαση. Όμως, πού να πήγαιναν μες το καταχείμωνο; Όσοι θα παρέμεναν, κυρίως ηλικιωμένοι, το έκαναν με δική τους ευθύνη.
Όλη η χώρα συγκλονίζεται από την ανείπωτη συμφορά. Όλες οι εφημερίδες, με αλλεπάλληλες δραματικές περιγραφές και φωτογραφίες ή ποιήματα, ανήγγειλαν τον τραγικό χαμό του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας.
Η ανασυγκρότηση
Για την Κοινότητα του χωριού και την Αδελφότητα Μικροχωριτών ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο δράσης. Συνεχής και αδιάκοπος ο αγώνας προς όλες τις κατευθύνσεις με ένα μόνο στόχο: την άμεση στέγαση των πληγέντων, που φιλοξενούνται προσωρινά σε σπίτια των γειτονικών χωριών, Μεγάλο Χωριό και Γαύρο. Η Αδελφότητα καταφέρνει να δοθεί στους πληγέντες μια πρώτη χρηματική βοήθεια από το υπουργείο Πρόνοιας για τη συντήρηση τους.
Για την Κοινότητα του χωριού και την Αδελφότητα Μικροχωριτών ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο δράσης. Συνεχής και αδιάκοπος ο αγώνας προς όλες τις κατευθύνσεις με ένα μόνο στόχο: την άμεση στέγαση των πληγέντων, που φιλοξενούνται προσωρινά σε σπίτια των γειτονικών χωριών, Μεγάλο Χωριό και Γαύρο. Η Αδελφότητα καταφέρνει να δοθεί στους πληγέντες μια πρώτη χρηματική βοήθεια από το υπουργείο Πρόνοιας για τη συντήρηση τους.
Οι καθημερινές παραστάσεις στους αρμόδιους φορείς γρήγορα αρχίζουν να καρποφορούν. Μέσα σε τρεις μήνες πραγματοποιείται Πανελλήνιος Έρανος για την ανοικοδόμηση του Νέου Χωρίου.
Καταγραφή πληγέντων, απαλλοτριώσεις, κατανομή οικοπέδων, παραστάσεις σε δημόσιες υπηρεσίες, συνεχής αγώνας.
Το Τεχνικό Γραφείο Δοξιάδη - Σύμβουλοι Μηχανικοί, αναλαμβάνει χωρίς αμοιβή τη μελέτη για την επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας και τον σχεδιασμό του νέου οικισμού.
Σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωλογίας επιλέγεται η τοποθεσία "Γκρεμενίτσες", όπου αρκετοί Μικροχωρίτες έχουν εύφορα κτήματα, τα οποία στη συνεχεία απαλλοτριώνονται. Γίνεται επί τόπου χάραξη των οικοπέδων, τα οποία παραχωρούνται δωρεάν στους πληγέντες και η διανομή γίνεται με κλήρο.
Τον Φεβρουάριο του 1964 άρχισαν οι εργασίες από συνεργεία του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος. Το 1968 ο νέος οικισμός ήταν έτοιμος, το Νέο Μικρό Χωριό είναι πλέον γεγονός.
Οι κάτοικοι ξεκινούν μια νέα ζωή, οι πληγές όμως παραμένουν ανοιχτές, δεν γίνεται να επουλωθούν.
«Η μικρή Ελβετία έσβησε»
Ο Φρέντυ Γερμανός ήρθε στην Ευρυτανία αμέσως μετά την καταστροφή, ως απεσταλμένος του περιοδικού “Εικόνες”. Η ανταπόκρισή του είναι συγκλονιστική, περιγράφει με απόλυτη συντριβή την τεράστια καταστροφή και το μέγεθος του ανθρώπινου πόνου.
Ο Φρέντυ Γερμανός ήρθε στην Ευρυτανία αμέσως μετά την καταστροφή, ως απεσταλμένος του περιοδικού “Εικόνες”. Η ανταπόκρισή του είναι συγκλονιστική, περιγράφει με απόλυτη συντριβή την τεράστια καταστροφή και το μέγεθος του ανθρώπινου πόνου.
Μεταξύ άλλων, αναφέρει: «…Αυτή τη φορά η καταστροφή χτύπησε μια καταπράσινη γωνιά της Ευρυτανίας, το Μικρό Χωριό. Ήρθε, όπως έρχεται συνήθως στις περιπτώσεις αυτές. Χωρίς να χτυπήσει την πόρτα. Μια υπόκωφη βουή, ένα βουνό που κύλησε, ένα χωριό που έσβησε από το χάρτη και μετά σιωπή. Η ίδια σιωπή που έρχεται μετά από κάθε βιβλική θεομηνία. […]
Η επιστήμη θα δώσει -θα έδωσε ήδη- τα συμπεράσματά της. Η λογική, όχι η ψυχρή και τετράγωνη, αλλά η ζεστή και ανθρώπινη, δεν μπορεί να εξηγήσει πώς η μικρή Ελβετία, με την ειδυλλιακή φύση και τον ξέγνοιαστο πληθυσμό, έπρεπε από τη μια στιγμή στην άλλη να βουλιάξει, να χαθεί, να γίνει η μικρή Ατλαντίδα της Ευρυτανίας. Ευτυχώς τα παιδιά σώθηκαν. Τα παιδιά, την ώρα της καταστροφής, ήταν με το δάσκαλό τους μέσα στην εκκλησία».
Η καταστροφή ενέπνευσε και τον σπουδαίο Μιχάλη Σταφυλά, ο οποίος στο ποίημα του «Μικρό Χωριό» καταγράφει τη συμφορά:
«Δε μπορώ να κλάψω.
Ένα βουνό από θλίψη
κύλησε στην καρδιά μου
και στέρεψε τις πηγές των δακρύων.
Ένα βουνό από θάνατο
έπεσε πάνω στο Μικρό Χωριό
κι έθαψε την πολλήν ομορφιά
και το λιγοστό γέλιο
κι έθαψε
αίματα κι ίδρωτες των ανθρώπων του
που είχαν πάρει σχήματα
σπιτιών και δέντρων..»
ΠΗΓΕΣ:
Δημοσιογράφος Σπύρος Κρίκος
Οικονόμου Σ., "Η τραγωδία του Μικρού Χωριού Ευρυτανίας", Μικροχωρίτικα Γράμματα
Παπαδημητρίου - Κουτσούκη Αι. "Το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας - Περιήγηση στο χώρο και το χρόνο"
Βασσάλου Κ., "Παλαιό Μικρό Χωριό - Ευρυτανία " εφημ. Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου