Στρατηγικό Σχέδιο για παρεμβάσεις, αναπλάσεις και βελτίωση του “πρασίνου” στη Λαμία

Του Στέφανου Σταμέλλου*

Αν μπορούσαμε σήμερα να ρωτήσουμε όλους τους κατοίκους της Λαμίας αν είναι ευχαριστημένοι από την κατάσταση του “πρασίνου” στο Δήμο, στην πόλη και στα χωριά, ασφαλώς θα εισπράτταμε ένα «όχι»· και ο καθένας θα μπορούσε να αναφέρει γι’ αυτό χίλια πράγματα. Το ερώτημα είναι: μπορούμε καλύτερα;

Όλοι μας θα θέλαμε να ζούμε σε μια πόλη με άλση, πάρκα και δεντροστοιχίες, με λουλούδια και νερά, με δρόμους μεγάλους, πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους. Είναι τελικά ουτοπία μια τέτοια πόλη; Η απάντηση είναι μια πρόκληση· και θέλει να μιλήσουμε για μια άλλη πραγματικότητα. Να μιλήσουμε για ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης και των χωριών του δήμου της Λαμίας.

Καμία δημοτική αρχή τα τελευταία πενήντα χρόνια δεν έκανε κάτι για να προστατέψει, όχι να αυξήσει, τους ελεύθερους χώρους και το “πράσινο” μέσα στην κατοικημένη περιοχή. Αυτό οφείλεται στην μεγάλη αξία της γης και στην έλλειψη οράματος, στόχων και προτεραιοτήτων από τους διοικούντες και τις δημοτικές αρχές, που υπηρέτησαν πιστά τα διάφορα μικροσυμφέροντα και τις συντεχνίες, που επί πολλά χρόνια καθυστερούσαν την επέκταση του Σχεδίου Πόλης. Αποτέλεσμα να επικρατήσει το τσιμέντο, η ασυδοσία των καταπατητών, η οικοπεδοποίηση των πάντων και η άναρχη δόμηση.

Ορισμένα αρνητικά αποτελέσματα αυτής της υπόθεσης: Τα Πηγαδούλια με τις δεντροστοιχίες, που χάθηκαν. Το ρέμα μεταξύ της Υψηλάντη και της Καραϊσκάκη, που σκεπάστηκε για να γίνουν πολυκατοικίες πάνω στα μπάζα. Ο Μυλαύλακας κατά μήκος της Τυμφρηστού, που κατά το μεγαλύτερο τμήμα του καταπατήθηκε Τα δεκάδες οικόπεδα του Δημοσίου, που τα καταπάτησαν οι έξυπνοι και κανένας δεν ενδιαφέρεται να τα αναζητήσει. Το Αραπόρεμα, που σκεπάστηκε για να γίνουν σπίτια αλλά και το Σχολικό Συγκρότημα της Ανθέων. Τα ρέματα του Προφήτη Ηλία, που έγιναν δρόμοι στο πέρασμά τους από την πόλη. Η «αναγνώριση», ως ιδιωτικών, των χιλιάδων στρεμμάτων δασικής έκτασης της Αφράτης και των Βόρειων Καλυβίων (Σουλάκι). Ο νέος λεγόμενος «Περιφερειακός Πανούτσου» και το περίφημο «οικιστικό απόθεμα» του νυν δημάρχου στην τελευταία αναθεώρηση του Σχεδίου Πόλης. Οι καταπατήσεις της κοίτης και της πλημμυρικής ζώνης του Ξηριά. Οι καταπατήσεις στην περιοχή της Αγριλιάς. Τα δεκάδες αιωνόβια δέντρα, που οδηγήθηκαν στο θάνατο συνειδητά και παράνομα. Η Πλατεία Ελευθερίας, που έγινε μια «δεξαμενή». Η καταστροφή των διατηρητέων νεοκλασικών κτιρίων. Ο κατάλογος είναι μακρύς...

Αυτά όλα δεν έγιναν αιώνες πριν. Έγιναν τα τελευταία χρόνια· και κάποιοι έχουν συγκεκριμένες ευθύνες, γιατί έπαιξαν - και παίζουν - πρωταγωνιστικό ρόλο στα δρώμενα της πόλης και διεκδικούν ξανά την ψήφο. Παρά τις αναμφισβήτητες διαπιστώσεις, δεν είναι ικανοί ούτε για αυτοκριτική.

Θα προσπαθήσουμε με προτάσεις να σκιαγραφήσουμε τις δυνατότητες που έχει η αυτοδιοίκηση, ο δήμος εν προκειμένω με σύμμαχο τον πολίτη, να προσπαθήσει να βελτιώσει αυτά τα θέματα, που σήμερα παρουσιάζονται ως άλυτα προβλήματα. Προπαντός να προσεγγίσουμε το ζήτημα του οράματος (κρατήστε τη λέξη “ΟΡΑΜΑ”)

Τι πόλη θέλουμε; πώς οραματιζόμαστε τη Λαμία μετά από δέκα, είκοσι και πενήντα χρόνια; Αυτή η σκέψη θα μας οδηγήσει στην απάντηση.

Λέμε λοιπόν, απαντώντας σ’ αυτό, ότι είναι απαραίτητο σήμερα η προώθηση και η υλοποίηση ενός ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ(κρατήστε κι αυτή τη λέξη), που να στοχεύει στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος, στη δημιουργία και την αύξηση του “πρασίνου” μέσα στην πόλη και γύρω από αυτή, στην ανάπλαση και την αύξηση των κοινοχρήστων χώρων, τη δεντροφύτευση αναδασωτέων εκτάσεων και ελεύθερων χώρων. Ο διευρυμένος Καλλικρατικός Δήμος πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα ενιαίο σύνολο διαμορφώνοντας το όραμα για τη Λαμία της επόμενης 50ετίας. Μόνο έτσι θα ανατρέψουμε την κατάσταση, που δημιουργήθηκε τα τελευταία, «δίσεκτα» για τη Λαμία, αυτά 50 χρόνια...

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ θα πρέπει να έχει ως στόχο την ενοποίηση του αστικού πρασίνου και τη διασύνδεσή του με το περιαστικό και τους ορεινούς όγκους, που περιβάλλουν την πόλη, ώστε να δημιουργηθεί ένα εκτεταμένο δίκτυο "πράσινων διαδρόμων και διαδρομών".

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ θα περιλαμβάνει Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου, που να υπηρετούν τους παραπάνω στόχους, όπως επίσης:

- Την προστασία της γεωργικής γης(όση απέμεινε από τις απαλλοτριώσεις…), των δασών, των υγροτόπων και των άλλων στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος.

- Την προστασία των περιοχών με ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά, που κινδυνεύουν με υποβάθμιση: Γοργοπόταμος, Δέλτα Σπερχειού, Υγροβιότοπος Αγίας Παρασκευής, Ιαματικές Πηγές Θερμοπυλών και Δαμάστας, Παλαιά Δεξαμενή Λαμίας, παραποτάμιο δάσος του Σπερχειού, Λόφος του Κάστρου, Ισαδάκι, Προφήτης Ηλίας κτλ

- Την προστασία των στοιχείων ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με την αποτύπωση, προστασία και ανάδειξη όλων των αρχαιολογικών και ιστορικών στοιχείων της γεωγραφικής έκτασης του δήμου, ακόμα και των πλέον ασήμαντων: Θερμοπύλες, Αλαμάνα, Γοργοπόταμος, Ναρθάκι, Σταυρός, Αγία Παρασκευή, Τραχίνα, Κούβελος, Υπάτη κτλ.

- Ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων της ευρύτερης περιοχής. Οριοθέτηση, διατήρηση και αναβάθμιση των ρεμάτων, που ανήκουν στις λεκάνες απορροής και που μπορούν να φιλοξενούν σημαντική βλάστηση.

- Παρεμβάσεις, που αναφέρονται στο σύνολο του αστικού και περιαστικού χώρου της πόλης της Λαμίας και σε περιοχές όπως: ο Λόφος του Κάστρου, το βόρειο τμήμα της πόλης στα όρια με το Ισαδάκι, τα Νταμάρια δίπλα στο Νεκροταφείο, τα Νταμάρια στην Μεγάλη Βρύση, τα λατομεία, η οδός Δυοβουνιώτου, η Σιδηροδρομική Γραμμή, ο χώρος της ΠΕΛ και του Χαλκιοπούλιου, τα δύο στρατόπεδα, ο Ξηριάς.

Επί μέρους πρωτοβουλίες:

- Δημιουργία Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης

- Ανάπλαση των Νταμαριών και των Λατομείων με την αποκατάσταση του φυσικού τους ανάγλυφου, με την αναδάσωση, με την κατασκευή χώρων Άθλησης και Αναψυχής.

-  Απόδοση των δύο Στρατοπέδων στην πόλη και τους κατοίκους της

- Προστασία των ορεινών όγκων γύρω από την Λαμία και διάνοιξη μονοπατιών για πεζοπορίες (Προφήτης Ηλίας, Όθρη, Καλλίδρομο, Οίτη)

- Δημιουργία ζωνών πρασίνου και μονοπατιών κατά μήκος του Ξηριά, ανάπλαση της παλιάς Δεξαμενής και δημιουργία βοτανικού κήπου.

- Δημιουργία χώρων υποδοχής, χώρων αναψυχής, πεζοπορίας και ποδηλάτου κατά μήκος του Σπερχειού, ιδιαίτερα στο τμήμα μεταξύ Αμουρίου, Σταυρού και Κόμματος

- Ηλεκτρονική Αποτύπωση και προστασία των περιαστικών δασών με τη βοήθεια των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS), μελέτη πυροπροστασίας, χρήσεις γης, ρέματα, μονοπάτια για πεζοπορίες και αναψυχή

- Αναλυτική καταγραφή και αποτύπωση όλων των αλσών, λόφων, πλατειών, αλλά και των δέντρων μέσα στην πόλη. Στην καταγραφή αυτή μπορεί να ενταχθούν και άλλοι χώροι που - στο σύνολό τους ή τμήματά τους - θα μπορούσαν να μετατραπούν σε χώρους πρασίνου ή σε ελεύθερους χώρους για κοινωφελείς δραστηριότητες και υποδομές. Τέτοιοι χώροι, για παράδειγμα, είναι οι χώροι των δύο στρατοπέδων, οι χώροι των ανενεργών λατομείων καθώς και χώροι κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής και τα κτήματα του δημοσίου, μέσα και περιφερειακά της πόλης.

- Τροποποιήσεις του Ρυμοτομικού Σχεδίου, όπου απαιτείται σύμφωνα πάντα με το Χωροταξικό και Πολεοδομικό Σχεδιασμό.

- Φύτευση των αναδασωτέων εκτάσεων, των ελεύθερων χώρων, των χώρων πρασίνου όλων των κατηγοριών με προτεραιότητα στους λόφους γύρω από την πόλη. Πρόγραμμα «οπωροφόρα δέντρα παντού». Να εμπλουτίσουμε τα πάρκα, όπου μπορούμε, αλλά και περιοχές αδόμητες στα όρια της πόλης, με οπωροφόρα δέντρα προσβάσιμα στους πολίτες. Συνοικίες και γειτονιές που γειτονεύουν με ημιδασικές και δασικές εκτάσεις, στην πόλη και στα χωριά να κάνουν πράξη ένα τέτοιο πρόγραμμα.

Αυτές είναι κάποιες προτάσεις. Πολλοί από σας έχετε ακόμα περισσότερες στο μυαλό σας. Προτάσεις λοιπόν υπάρχουν. Το ζήτημα είναι πως θα γίνουν πράξη. Δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές. Όμως η ενεργοποίηση του πολίτη, βάζοντάς τον στο κέντρο του προβλήματος, δίνει μια δυναμική. Αρκεί να τον εμπιστευτούμε. Να πάψει η εξουσία του δήμου να βλέπει καχύποπτα κάθε συλλογική δράση και να την καταδικάζει ή να την αγνοεί ή ακόμα χειρότερα να την πολεμάει.

Είχαμε και έχουμε τέτοια παραδείγματα αρκετά στην Λαμία. Να θυμίσουμε μερικά ως δείγματα και μόνο:

Λατομεία: Απαξίωση περιουσιακών στοιχείων στις ανατολικές συνοικίες, μόνιμη απειλή της υγείας, σκόνες, φορτηγά ξεσκέπαστα, παράνομη λειτουργία, τα ζήσαμε όλα. Τα τότε συνοικιακά συμβούλια στη γωνία, οι κάτοικοι αντιμέτωποι με τους ιδιοκτήτες των λατομείων και τις υπηρεσίες, δικαστήρια χωρίς καν νομική υποστήριξη από το Δήμο. Το πρόβλημα διαρκώς περιπλέκεται και παραμένει, πάνω από εικοσιπέντε χρόνια, άλυτο. 

Ξηριάς: μια αδιαφορία και ένα συνεχιζόμενο έγκλημα. Μόνοι τους οι πολίτες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στον τότε Συνήγορο του Πολίτη και στα δικαστήρια. Ακόμα σήμερα δεν έχει αλλάξει τίποτα και είμαστε στα ίδια. Ούτε οριοθέτηση, ούτε φυσικά ένα συγκεκριμένο σχέδιο προστασίας και ανάπλασης

Περιαστικό δάσος: Ιδιωτικοποίηση χιλιάδων στρεμμάτων αμφισβητούμενων δασικών εκτάσεων και προσπάθειες για οικοπεδοποίηση (Αφράτη, Βόρεια Καλύβια κλπ).

Σπερχειός: Κινήσεις πολιτών, μαθητές, σχολεία, στου κουφού την πόρτα…

Ηχορύπανση: Κινήσεις πολιτών, καταγγελίες, ημερίδες. Ένα διαρκές φαινόμενο άλυτο με υποσχέσεις και μόνο υποσχέσεις

Κατά τη γνώμη μας η μεταχείριση του πολίτη ξεκινάει από την ίδια τη συγκρότηση των συνδυασμών και των υποψηφίων. Ξεκινάει από τις δημοτικές εκλογές με πελατειακούς μηχανισμούς ανάδειξης των υποψηφίων και καταγραφή των κομματικών δυνάμεων σε τοπικό επίπεδο. Οι πολίτες παγιδευμένοι στο σύνθετο αυτό σκηνικό, δύσκολα ξεπερνούν τις λογικές της στείρας αντιπαράθεσης των μηχανισμών συμφερόντων για να διακρίνουν τους ικανούς, αυτούς που έχουν να πουν κάτι διαφορετικό, κάτι φρέσκο.

Κλειδί αποτελεί η ανάδειξη του δημοτικού συμβουλίου σε ουσιαστικό θεσμό δημοκρατικού προγραμματισμού, που να αποτρέπει την απόλυτη εξουσία μιας μόνο δημοτικής παράταξης και να αναβαθμίζει το ρόλο του πολίτη, εξασφαλίζοντας μια ουσιαστικότερη συμμετοχή. Όχι συμμετοχή «στα χαρτιά», όπως ορίζεται στον «Καλλικράτη», ή όπως τα παλιά Συνοικιακά Συμβούλια. Πιο αυθόρμητες εκφράσεις, με βάση τα προβλήματα και όχι «υπηρεσιακή» αντιμετώπιση. Κινήσεις και πρωτοβουλίες σε ένα πραγματικό πολύμορφο «κέντημα» ανθρώπων. Θεματικές κινήσεις πολιτών, επιτροπές γειτονιάς, επιτροπές τετραγώνων για συγκεκριμένα θέματα. Συνέδρια, ημερίδες, με προτάσεις από τα κάτω, με συμμετοχή. Δεν χρειάζεται να γίνονται από τα πάνω, ποτέ να μη γίνουν αν δεν είναι προτάσεις από τα κάτω και αν δεν είναι αποτέλεσμα ανάγκης. Συνέδρια για τον πολιτισμό, για την ηχορύπανση, για το κυκλοφοριακό, για τους ελεύθερους χώρους, το αστικό πράσινο.

Η συγκρότηση ενός Παρατηρητηρίου Ελεύθερων Χώρων στη Λαμία θα μπορούσε να βοηθήσει τη δημοτική αρχή. Γιατί πίσω από κάθε χώρο, σήμερα ελεύθερο, πρέπει να διακρίνουμε ότι υπάρχουν συμφέροντα. Είτε αυτός είναι το περιαστικό δάσος και οι γύρω λόφοι, είτε ο Ξηριάς, τα στρατόπεδα, τα παλιά λατομεία, τα εγκαταλειμμένα οικόπεδα του δημοσίου στη Λαμία κλπ

* Μέλος της Πρωτοβουλίας Ενεργών Πολιτών Λαμίας

υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος