ΑΣΩΠΟΣ: Μια... λεκάνη με επικίνδυνο κοκτέιλ χημικών

Νέα έρευνα του ΕΜΠ φέρνει στο φως τρομακτικά στοιχεία - Αχαρτογράφητοι οι αγωγοί που μεταφέρουν τα απόβλητα

πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ  01/06/2014

Η κατάσταση στον ρυπασμένο Ασωπό παραμένει δραματική. Οι επιστήμονες του Πολυτεχνείου εντόπισαν, εκτός από χρώμιο, και επίπεδα χλωριόντων, νικελίου, χαλκού, μολύβδου και μαγγανίου πάνω από τις ανώτατες αποδεκτές τιμές

Ατελέσφορες αποδεικνύονται οι ελάχιστες παρεμβάσεις για την εξυγίανση του ρυπασμένου Ασωπού καθώς νέες έρευνες δείχνουν ότι η κατάσταση παραμένει δραματική. Δεν έφταναν οι υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου, οι οποίες στα υπόγεια ύδατα της περιοχής φθάνουν ακόμη και τις 7.270 µg/L*, οι επιστήμονες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) εντόπισαν και επίπεδα χλωριόντων, νικελίου, χαλκού, μολύβδου και μαγγανίου πάνω από τις ανώτατες αποδεκτές τιμές. Η τελική τεχνική έκθεση για το υπόγειο νερό στη λεκάνη απορροής του Ασωπού ποταμού, την οποία έχουν στα χέρια τους οι αρμόδιοι του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), εστιάζει σε συγκεκριμένα σημεία στα οποία η ρύπανση «χτυπάει» κόκκινο. Δεν προσδιορίζει ωστόσο την πηγή του κακού, καθώς οι αγωγοί της περιοχής είναι ακόμη... αχαρτογράφητοι.

Ομάδα ερευνητών του ΕΜΠ (με υπεύθυνους καθηγητές τους κ.κ. Δημήτρη Δερματά καιΔανιήλ Μαμάη) εντόπισε τα ύποπτα σημεία - με τη βοήθεια του Κλιμακίου Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος - και έπειτα από επανειλημμένες δειγματοληψίες διαπίστωσε ότι η ρύπανση συνεχίζεται αδιαλείπτως ως σήμερα.

Μάλιστα, οι συγκεντρώσεις των ρύπων είναι τόσο υψηλές ώστε καταρρίπτονται οποιοιδήποτε ισχυρισμοί επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή οι οποίες υποστηρίζουν ότι η ρύπανση στον Ασωπό είναι γηγενής, δηλαδή δικαιολογείται από το γεωλογικό υπόβαθρο. Οπως εκτιμούν οι επιστήμονες, η ρύπανση προκαλείται είτε από θαμμένα στερεά απόβλητα, µε υψηλή περιεκτικότητα σε εξασθενές χρώμιο, είτε από υγρές διαρροές, οι οποίες φτάνουν στο υπόγειο νερό.

Οι μετρήσεις των ερευνητών του ΕΜΠ επιβεβαιώνουν για άλλη μία φορά το μέγεθος του προβλήματος καθώς εντοπίζουν συγκεκριμένη περιοχή όπου οι συγκεντρώσεις του εξασθενούς χρωμίου κυμαίνονται μεταξύ 353 µg/L (μικρογραμμάρια ανά λίτρο) και 7.270 µg/L*.

Ανώτατο όριο για το καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο στο πόσιμο νερό δεν υπάρχει. Με υπουργική απόφαση είχε θεσπιστεί το 2010 όριο 30 μg/L για τη μέση ετήσια συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου στα υγρά απόβλητα και 3 μg/L για τα νερά του Ασωπού. Ωστόσο έχει εκδοθεί απόφαση από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Χαλκίδας, στο πλαίσιο προσωρινής δικαστικής προστασίας, η οποία καθορίζει όριο 2 μg/L για την περιεκτικότητα εξασθενούς χρωμίου στο πόσιμο νερό της περιοχής Μεσσαπίων στην Εύβοια.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου στον αγωγό οφείλονται στην είσοδο ρυπασμένου υπόγειου νερού, χωρίς όμως να αποκλείουν και την απευθείας διάθεση ανεπεξέργαστων αποβλήτων από παρακείμενες βιομηχανίες. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην τεχνική έκθεση, «η περιορισμένη διαθέσιμη πληροφορία και η απουσία χαρτογράφησης της διέλευσης του αγωγού δεν µας επιτρέπουν να εξάγουμε σαφή συμπεράσματα αναφορικά µε τις βιομηχανίες που εξυπηρετούνται από τον συγκεκριμένο αγωγό (PIP-1) και αποχετεύουν τα απόβλητά τους σε αυτόν».

Στους άλλους δύο αγωγούς που έλεγξαν οι επιστήμονες του ΕΜΠ ανιχνεύθηκαν επιπλέον υψηλές συγκεντρώσεις χαλκού (Cu), µολύβδου (Pb) και νικελίου (Νi), γεγονός που αποδίδεται σε ανθρωπογενή ρύπανση.

Οκτακόσια μέτρα πάνω από την εκβολή του αγωγού PIP-1 και εντός των εγκαταστάσεων βιομηχανίας μετρήθηκαν ιδιαιτέρως υψηλά επίπεδα εξασθενούς χρωμίου, χλωριόντων (110-1127 mg/L), αλλά και νικελίου (τιμές μεγαλύτερες από 20µg/L), γεγονός που ενισχύει περαιτέρω τις εκτιμήσεις για ανθρωπογενή ρύπανση των υπογείων υδάτων της περιοχής.

Αλλωστε, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, οι συγκεντρώσεις του γηγενούς χρωµίου συνήθως δεν ξεπερνούν τα 100 µg/L, συνεπώς οι υψηλές τιµές συγκεντρώσεων εξασθενούς χρωμίου που μετρήθηκαν υποδηλώνουν ρύπανση από βιομηχανική δραστηριότητα, η οποία εκτιμάται ότι προκαλείται από θαμμένα στερεά απόβλητα, µε υψηλή περιεκτικότητα σε εξασθενές χρώμιο, ή και από υγρές διαρροές που φτάνουν στο υπόγειο νερό.

Η εικόνα που διαμόρφωσαν οι επιστήμονες ενισχύεται περαιτέρω από τις συγκεντρώσεις των χλωριόντων που βρέθηκε ότι υπερβαίνουν σε πολλές περιπτώσεις τις ανώτερες αποδεκτές τιµές για το υπόγειο νερό, σχεδόν στο σύνολο των γεωτρήσεων και οι υψηλές τιμές νικελίου. Σημαντικό εύρημα ήταν και οι πολύ υψηλές τιμές μολύβδου (93 µg/L, με αποδεκτό όριο τα 25 µg/L) και μαγγανίου (900 µg/L) που μετρήθηκαν σε δείγματα δύο γεωτρήσεων όπως και η παρουσία συνθετικών οργανικών ουσιών βιομηχανικής δραστηριότητας που εντοπίστηκαν σε τέσσερις γεωτρήσεις, κατά την τελευταία δειγματοληψία που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2014.

Καμπανάκι κινδύνου
Η μελέτη του Πολυτεχνείου
Το ΕΜΠ προχώρησε αρχικά στην πραγματοποίηση δειγματοληψιών σε πέντε υφιστάμενες βιομηχανικές γεωτρήσεις, καθώς και σε τρεις αγωγούς αποχέτευσης επεξεργασμένων αποβλήτων και όµβριων υδάτων που βρίσκονται στην περιοχή των Οινοφύτων. Εν συνεχεία, διανοίχθηκαν έξι νέες διερευνητικές γεωτρήσεις, ενώ δείγματα ελήφθησαν από δύο αγροτικές γεωτρήσεις στην περιοχή του Σχηµαταρίου καθώς και από τέσσερις γεωτρήσεις (δύο αγροτικές και δύο υδρευτικές) και µία πηγή στην περιοχή του Αυλώνα για λόγους σύγκρισης. Ολες οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του Ιουλίου 2012 και του Ιανουαρίου 2014.

Οι πολύ υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου, οι οποίες βρέθηκαν στο νερό αγωγού που εκβάλλει στον Ασωπό, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης του ΕΜΠ, μαρτυρούν την είσοδο ρυπασµένου νερού στον αγωγό, σε ένα ή περισσότερα σημεία, ανάντη της εκβολής του στον ποταμό, γεγονός που επίσης ενισχύεται από τις υψηλές συγκεντρώσεις χλωριόντων (μεγαλύτερες από 300 mg/L) και νικελίου (21,7 µg/L), οι οποίες υπερβαίνουν τις ανώτερες αποδεκτές τιμές για το υπόγειο νερό.

«Η πολιτεία έχει την πόρτα της κλειστή»
Η Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας, με επιστολή της προς το ΥΠΕΚΑ (Αριθμ. Πρωτ. Οικ. 115 / 6 Μαΐου 2014) ζητεί για άλλη μια φορά τη συνδρομή του υπουργείου για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ειδικά για την ταυτοποίηση των ρυπαντών. Πρόκειται για την όγδοη επιστολή που στέλνει στο υπουργείο από τον Σεπτέμβριο του 2012, χωρίς ως σήμερα «να έχει επιτευχθεί οποιαδήποτε επαφή ή συνεργασία με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ», όπως λέει ο αντιπεριφερειάρχης Βοιωτίας κ. Γεώργιος Μουλκιώτης.

Αλλωστε, το υπουργείο δεν έχει σημειώσει καμία πρόοδο στο... ανοιχτό μέτωπο του ρυπασμένου Ασωπού. Τα τελευταία χρόνια έχει εξαγγείλει σειρά μέτρων για την εξυγίανση του Ασωπού ποταμού - εκ των οποίων ελάχιστα έχει υλοποιήσει. Ούτε το πολλάκις εξαγγελθέν (από το 2010) Γραφείο Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Οινοφύτων έχει ακόμη εγκατασταθεί στην περιοχή.

Από την πλευρά τους, στελέχη του ΥΠΕΚΑ μιλώντας στο «Βήμα» αναγνωρίζουν ότι η ρύπανση της λεκάνης του Ασωπού αποτελεί το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα στη χώρα. Για αυτόν τον λόγο, όπως αναφέρουν, είναι συνεχής η παρουσία των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος στη Βοιωτία. Παράλληλα, όπως υποστηρίζουν, προωθείται η δημιουργία γραφείου επιθεωρητών στα Οινόφυτα, το οποίο όμως «έχει καθυστερήσει λόγω της αναδιοργάνωσης των δημοσίων υπηρεσιών από το υπουργείο Εσωτερικών». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, μέσα στον ερχόμενο μήνα ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ.Νίκος Ταγαράς θα παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη λύση για τον Ασωπό, η οποία θα περιλαμβάνει δράσεις για την αποκατάσταση του υδροφορέα, την ύδρευση και τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων με προϋπολογισμό 37,6 εκατ. ευρώ.

«Η πολιτεία έχει την πόρτα της κλειστή. Το ΥΠΕΚΑ δεν έχει δώσει καμία απάντηση στις επιστολές μας. Αυτό είναι θεσμική "απρέπεια" και απαξίωση των ελεγκτικών οργάνων της αυτοδιοίκησης» αναφέρει ο κ. Μουλκιώτης, επισημαίνοντας ότι έχει ήδη στείλει στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Θηβών τόσο την τελική τεχνική έκθεση του ΕΜΠ όσο και την τελευταία έκθεση του ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών).

* Οι τελευταίες μετρήσεις δείχνουν 10.100 µg/L.

Η έκθεση του ΕΜΠ σχετικά με την παρουσία εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια ύδατα του Ασωπού αποτελεί κομμάτι του ερευνητικού προγράμματος Life «Χρώμιο στα υπόγεια νερά της λεκάνης του Ασωπού – Τεχνολογίες και μέτρα αποκατάστασης», προϋπολογισμού 2,7 εκατ. ευρώ, που ξεκίνησε το 2011 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2015.