Ο Ασωπός, ο Κώστας Μπακογιάννης και το “συγχωροχάρτι” στις ρυπογόνες βιομηχανίες

Της ΝΑΝΤΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
ΦΩΤΟ: EUROKINISSI

Νέα πρωτοβουλία για τη σωτηρία του Ασωπού, των γύρω περιοχών και των δηλητηριασμένων κατοίκων έρχεται να αναλάβει η Πολιτεία, αυτή τη φορά μέσω του περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, Κώστα Μπακογιάννη. Οκτώ χρόνια μετά την θορυβώδη γνωστοποίηση του προβλήματος, δεκάδες χρυσοπληρωμένες -από το Δημόσιο- μελέτες που παραμένουν στο συρτάρι, πρόστιμα σε βιομηχάνους που δεν πληρώθηκαν ποτέ, ανθρώπους και φυσικό περιβάλλον ρημαγμένα από τη
ρύπανση με βαρέα μέταλλα ο περιφερειάρχης έρχεται να εγγυηθεί τη λύση στο γόρδιο δεσμό.
Πώς; Για την ώρα με ένα πλάνο γεμάτο αοριστίες, εξαγγελίες που ακούστηκαν και στο παρελθόν χωρίς να εφαρμοστούν, μελέτες επί μελετών και την …απίθανη παραδοχή ότι οι βιομηχανίες πλέον δεν ρυπαίνουν καθώς “σέβονται” το νομικό πλαίσιο! “Αυτό λένε οι έλεγχοι της περιφέρειας”, διαμηνύει ο Κ. Μπακογιάννης, χωρίς, όμως προς ώρας, να δημοσιοποιεί τα αποτελέσματά τους.
Κι αυτό, όταν μόλις το 2014 η μεγαλύτερη μεταλλουργική βιομηχανία πιάστηκε από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος με τη “γίδα στην πλάτη” για σοβαρές παραβιάσεις στις εκλύσεις αέριων και υγρών ρύπων, μεταξύ αυτών και εξασθενούς χρωμίου. Βεβαίως αυτό δεν είναι το μόνο περιστατικό.
Το πλάνο …διάσωσης εκ μέρους της περιφέρειας, διανεμήθηκε εγγράφως σε εμπλεκόμενους φορείς της περιοχής, προκειμένου να αποτελέσει “βάση διαλόγου” μεταξύ των ενδιαφερομένων.

Τι αποτελεί “λύση” κατά τον Κώστα Μπακογιάννη

Η κατάρτιση της εισήγησης που προέκυψε από την δημόσια διαβούλευση βρίσκεται ήδη στην τελική ευθεία. Το τελικό κείμενο των προτάσεων θα τεθεί προς ψήφιση στο περιφερειακό συμβούλιο.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της περιφέρειας, η πρόταση αναπτύσσεται σε τρεις άξονες: 1) Τη ριζική αντιμετώπιση της ρύπανσης που έρχεται από το παρελθόν και την αποτροπή της για το μέλλον, 2) την παρακολούθηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκάλεσε η πολύχρονη και συνεχιζόμενη επιβάρυνση της περιοχής στην υγεία των κατοίκων και 3) την οργάνωση της άναρχης, άτυπης βιομηχανικής συγκέντρωσης με την δημιουργία Βιομηχανικού Πάρκου Εξυγίανσης.
Κομβικό σημείο στο επιχειρησιακό πρόγραμμα της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας αποτελεί η διενέργεια “μεγάλου διεθνούς διαγωνισμού για την επιλογή εξειδικευμένου φορέα διεθνούς εμβέλειας, αδιαμφισβήτητου κύρους, αξιοπιστίας και εμπειρίας με σκοπό να γίνουν άμεσα εστιασμένες έρευνες, έλεγχοι και παρεμβάσεις ώστε μέχρι το 2016 να έχουμε πλήρη εικόνα όλων των εστιών ρύπανσης, των υπαιτίων δημιουργίας τους και των μέτρων εξυγίανσης της περιοχής”.
«Στις 8 Οκτωβρίου, με την έναρξη της δημόσιας διαβούλευσης μπήκαμε σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή, στον δρόμο της συνεννόησης και της μάχης για την εξυγίανση και την ανάπτυξη του Ασωπού. Είναι ένα στοίχημα όχι μόνο για την περιφέρεια, αλλά και για όλους τους κατοίκους της Στερεάς Ελλάδας και θα το κερδίσουμε όλοι μαζί», δήλωσε ο περιφερειάρχης Κώστας Μπακογιάννης, μετά το τέλος της δεύτερης ημέρας δημόσιας διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε στα μέσα του Οκτώβρη στο διοικητήριο της Λειβαδιάς.
Σ’αυτό το σημείο αρχίζουν οι ενστάσεις, κυρίως από την πλευρά των επιστημόνων-ακτιβιστών που αποκάλυψαν το απόλυτο περιβαλλοντικό σκάνδαλο του Ασωπού, νομικών κύκλων που έφτασαν την υπόθεση στα ευρωπαϊκά δικαστήρια αλλά και στελεχών ελεγκτικών μηχανισμών που γνωρίζουν με ακρίβεια ποιος και πώς ρυπαίνει αλλά και γιατί ο γόρδιος δεσμός του Ασωπού δεν λύθηκε ποτέ…

Το “συγχωροχάρτι” στις βιομηχανίες, οι αντιδράσεις και η απάντηση 

Τι βάση διαλόγου μπορεί να αποτελέσει η παραδοχή, εν είδει αξιώματος, ότι το νομικό πλαίσιο, που άργησε μεν θεσπίσθηκε δε, για τα όρια των ρύπων και τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων σταμάτησε τις ρυπογόνες πρακτικές των βιομηχανιών; Ότι σταμάτησε την τροφοδότηση του υδροφόρου ορίζοντα με βαρέα μέταλλα και ειδικά εξασθενές χρώμιο;
“Οι τακτικοί έλεγχοι των αρχών της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας δείχνουν πώς οι βιομηχανίες στο σύνολό τους συμμορφώθηκαν και δεν χρησιμοποιούν πλέον εξασθενές χρώμιο στην παραγωγική τους διαδικασία”, ισχυρίζεται ο Κώστας Μπακογιάννης στην εισήγησή του και η τοπική κοινωνία μένει ενεή.
Το “συγχωροχάρτι” προς τις βιομηχανίες ήγειρε πλήθος ερωτημάτων όχι μόνο στους κατοίκους αλλά και σε ελεγκτικούς μηχανισμούς και παράγοντες του υπουργείου Περιβάλλοντος με βαθιά γνώση του θέματος.
Έλεγχοι, πρόστιμα και αυτόφωρα δείχνουν το αντίθετο, λένε. Όχι μόνο δεν συμμορφώθηκαν αλλά μόλις το 2014, η μεγαλύτερη μεταλλουργική φίρμα της Ελλάδας συνελήφθη με “τη γίδα στην πλάτη”, κατηγορήθηκε για περιστατικό ρύπανσης με υπέρβαση στις εκπομπές αέριων και υγρών ρύπων, ανάμεσά τους εξασθενές χρώμιο και της επιβλήθηκε από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος πρόστιμο. Παρεμφερές γεγονός καταγράφουν οι Επιθεωρητές το 2013 σε άλλη μεταλλουργική βιομηχανία.
“Εμφατικά τονίζετε στην εισήγησή σας πως το πρόβλημα πλέον είναι μόνον τα ιστορικά απόβλητα, πως οι επιχειρήσεις έχουν συμμορφωθεί και πώς ό,τι απομένει είναι η αποκατάσταση της ήδη συντελεσθείσας περιβαλλοντικής ζημιάς. Επικαλείσθε πλήθος ελέγχων που πραγματοποιούν οι υπηρεσίες της περιφέρειας. Κάτι τέτοιο κατά την άποψή μας αλλά και το καθημερινό μας βίωμα δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα”, υπογραμμίζει ο Γιάννης Οικονομίδης, ιερωμένος στην περιοχή των Οινοφύτων και επικεφαλής στο ινστιτούτο “Αθανάσιος Παντελόγλου“.
Ο ίδιος και ο αποβιώσας εδώ κι ένα περίπου χρόνο Αθ. Παντελόγλου υπήρξαν πρωταγωνιστές στην αποκάλυψη του σκανδάλου του Ασωπού ενώ ο πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Παναγιώτης Μέρκος έφερε στο φως, με τους ελέγχους του, τα ονόματα των μεγάλων ρυπαντών.
Ποιες είναι οι μετρήσεις που αποδεικνύουν ότι ο Ασωπός δεν ρυπαίνεται πλέον; Πόσοι έλεγχοι, πότε, σε ποιες επιχειρήσεις και ποια τα αποτελέσματά τους, ρωτά στο έγγραφο προς την περιφέρεια ο Γ. Οικονομίδης.
Θα αναρτήσουμε σύντομα όλα τα στοιχεία, ήταν η απάντηση του Κώστα Μπακογιάννη στη συνάντηση της Τετάρτης 21 Οκτωβρίου. Όμως πολύ πριν εκθέσει τα αποτελέσματα στην κριτική, αναφορικά με την αξιοπιστία τους, ο ίδιος έσπευσε να τα υπερασπιστεί.
Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, λένε. Μια τέτοια “λεπτομέρεια” διαφεύγει στον Κ. Μπακογιάννη με αποτέλεσμα να αντιφάσκει και να αυτοαναιρείται. Στο επιχειρησιακό πλάνο της περιφέρειας, λίγες παραγράφους κάτω από το σημείο περί πλήθους αξιόπιστων ελέγχων και βιομηχανίες που δεν ρυπαίνουν πλέον με τοξικά, ο ίδιος παραδέχεται:
“Οι υπηρεσίες μας με τα πενιχρά οικονομοτεχνικά μέσα και το ελλιπές εξειδικευμένο προσωπικό συνεχίζουν τους ελέγχους και τις παρεμβάσεις στο μέτρο των αρμοδιοτήτων τους, που πρέπει να σημειωθεί ότι εδώ και χρόνια έχουν συρρικνωθεί, αφού τον κύριο ελεγκτικό ρόλο έχει αναλάβει η κεντρική διοίκηση”.
Πώς αφού τα οικονομοτεχνικά μέσα είναι πενιχρά, το προσωπικό ελλιπές και οι έλεγχοι συρρικνωμένοι ο περιφερειάρχης αναλαμβάνει την μεγάλη ευθύνη να υποστηρίξει ότι οι βιομηχανίες δεν ρυπαίνουν πια;
Όσο για τον ισχυρισμό ότι τον κεντρικό ελεγκτικό ρόλο έχει αναλάβει η κεντρική διοίκηση ο Γ. Οικονομίδης τον αντικρούει υπογραμμίζοντας ότι “οι έλεγχοι από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος έχουν παγώσει εδώ κι ένα χρόνο. Ταυτόχρονα, υψηλά πρόστιμα που είχαν επιβληθεί σε βιομηχανίες, μειώνονται”.
Την ίδια στιγμή στελέχη του υπουργείου Περιβάλλοντος που γνωρίζουν, απ’ έξω κι ανακατωτά, την υπόθεση “Ασωπός” εκφράζουν ερωτήματα για τη φερεγγυότητα των ό,ποιων ελέγχων επικαλείται η περιφέρεια. Τονίζουν μετά βεβαιότητας ότι ο μόνος αδιάβλητος τρόπος να ελεγχθούν οι μεταλλουργικές βιομηχανίες για το είδος των αποβλήτων που εκλύουν προς το ποτάμι και τον υδροφόρο ορίζοντα είναι η τοποθέτηση αυτόματων δειγματοληπτών-μετρητών στο τελικό φρεάτιο εξόδου.
Ο μηχανισμός είναι συνδεδεμένος ηλεκτρονικά με το υπουργείο Περιβάλλοντος ώστε να δείχνει σε πραγματικό χρόνο τις εκλύσεις της κάθε εγκατάστασης και δεν απαιτεί την μεσολάβηση του ανθρώπινου παράγοντα.
Πρόκειται για μέτρο που θεσμοθετήθηκε με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) του 2010 για τον Ασωπό, καταργήθηκε όμως με τροπολογία-ντροπή που υπεγράφη δυο μόλις μέρες πριν τις εκλογές, στις 23/1/2015, από τον απελθόντα Ειδικό Γραμματέα Υδάτων Κώστα Τριάντη!

Όταν βλέπεις το “μισό” πρόβλημα είναι προφανές ότι οι λύσεις που θα εφαρμόσεις θα αφήσουν άλυτο το υπόλοιπο μισό.
Τόσο ο Γ. Οικονομίδης όσο και νομικοί που ασχολήθηκαν επί μακρόν με την υπόθεση σημειώνουν ότι ενδεικτική των προθέσεων της Περιφέρειας θα είναι η δυναμική διεκδίκηση της ανάκλησης της -επι τα χείρω- τροποποίησης της ΚΥΑ του 2010 για τον Ασωπό. Η αδικαιολόγητη απαλλαγή των επιχειρήσεων από την υποχρέωση να τοποθετήσουν αυτόματους δειγματολήπτες-αναλυτές στο τελικό φρεάτιο εξόδου μόνο τη συνέχιση της αυθαιρεσίας εξυπηρετεί.
Πάντως ο περιφερειάρχης επιφυλάχθηκε να ξανα- εξετάσει την τροπολογία και απάντησε στις αιτιάσεις περί βιομηχανιών που δεν ρυπαίνουν.
“Οφείλω μια απάντηση σε όσους προβλημάτισε η φράση της εισήγησης ότι «σήμερα οι βιομηχανίες δεν χρησιμοποιούν χρώμιο», που κάποιοι την ερμήνευσαν ως συγχωροχάρτι στις βιομηχανίες. Αυτή όμως είναι η πληροφόρηση που έχω από τις υπηρεσίες της Π.Ε. Βοιωτίας. Για να μην υπάρχει καμία σκιά και αμφιβολία για όσα λέμε και κυρίως για τις προθέσεις μας, που κινούνται ισότιμα έναντι πάντων, ήδη δόθηκε εντολή στο ΚΕΠΕ της Βοιωτίας και την Παρασκευή θα αρχίσει εκτεταμένος έλεγχος ειδικά για το θέμα αυτό. Το ΚΕΠΕ είναι το εργαλείο της Περιφέρειας για τους περιβαλλοντικούς ελέγχους” τόνισε ο Κ. Μπακογιάννης κατά τη δεύτερη ημέρα διαβούλευσης την Τετάρτη 21 Οκτωβρίου.

Ο διεθνής διαγωνισμός και ο φορέας διεθνούς εμβέλειας 

Μεταξύ των ενστάσεων που προβάλει το ινστιτούτο “Αθανάσιος Παντελόγλου”, αναφορικά με το επιχειρησιακό πλάνο εξυγίανσης του Ασωπού, έχει να κάνει με τη διενέργεια “διεθνούς διαγωνισμού για την επιλογή εξειδικευμένου φορέα διεθνούς εμβέλειας” προκειμένου να γίνουν έρευνες, έλεγχοι κλπ.
Θεωρούμε μη παραγωγική, ατελέσφορη και κοστοβόρα την επιλογή αυτή, υπογραμμίζει ο Γ. Οικονομίδης. “Η νομοθεσία προβλέπει ποιες κρατικές υπηρεσίες είναι αρμόδιες για τα παραπάνω και μόνο αυτές νομιμοποιούνται να το πράξουν” σημειώνει.
Προσθέτει δε ότι υπάρχει επαρκέστατο επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό στη χώρα που μπορεί να φέρει σε πέρας το έργο αυτό, αρκεί να υπάρχει γνήσια πολιτική βούληση για την υλοποίησή του, να γίνουν οι αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις και να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι.
Όμως ο διεθνής διαγωνισμός αποτελεί, ως φαίνεται, στρατηγικής σημασίας επιλογή για την περιφέρεια και η διεξαγωγή του είναι ειλημμένη απόφαση.  Ο Κ. Μπακογιάννης απαντώντας στις αιτιάσεις του ινσιτούτου περί κοστοβόρας και περιττής επιλογής, αρκέστηκε να διευκρινίσει ότι η διαδικασία “ουδόλως αποκλείει εθνικούς φορείς να συμμετάσχουν και με αξιώσεις να γίνουν ανάδοχοι του έργου”.

Οι δεκάδες μελέτες περί Ασωπού 

Το προωθούμενο σχέδιο εξυγίανσης προϋποθέτει τη διενέργεια μελετών για πολλά και διαφορετικά ζητήματα. Η λύση πρέπει να είναι οριστική, και όλα σχεδιασμένα στην λεπτομέρεια, λένε οι εμπνευστές του σχεδίου.
Έχουν προηγηθεί δεκάδες μελέτες, χρυσοπληρωμένες πολλές απ’αυτές, που παρέμειναν αχρησιμοποίητες σε κάποιο συρτάρι. Του ΙΓΜΕ, του ΤΕΕ, της ΕΥΕΠ, του ΕΜΠ-Λοϊζίδου, πρόγραμμα Life-CHARM με partner και την περιφέρεια κλπ. Ορισμένες κατέληξαν σε χρήσιμα ευρήματα. Ο Ασωπός όμως παραμένει ποτάμι-οχετός.
“Επομένως προτού σπεύσουμε να διοχετεύσουμε τους ελάχιστους διαθέσιμους πόρους σε νέες μελέτες πρέπει απαραίτητα να αξιολογηθεί το σύνολο όσων έχουν ήδη προηγηθεί να επικαιροποιηθούν ή να εξειδικευτούν ή να επεκταθούν όσες χρειάζεται”, σημειώνει ο Γιάννης Οικονομίδης στο υπόμνημα που κατέθεσε στην περιφέρεια.
Για να λάβει την απάντηση του Κ. Μπακογιάννη ότι στηρίζεται στις μελέτες αυτές, “που αποτελούν πολύτιμο υλικό αναφοράς, όμως προχωράμε στο επόμενο βήμα απ’αυτό που ανέδειξαν”.
Μετά τις τελευταίες εξελίξεις και τη διαφαινόμενη βούληση της περιφέρειας να “κινήσει” τα λιμνάζοντα και μολυσμένα νερά της υπόθεσης “Ασωπός” πολλοί αναρωτιούνται ποια θα είναι εφεξής η πολιτική επιλογή: Θα δοθεί ανάσα ζωής στους κατοίκους, στο περιβάλλον και την ανάπτυξη με λύσεις πραγματικές ή η περιοχή θα συνεχίσει να αποτελεί τόπο “μιας χρήσεως” για επενδυτές που κερδίζουν χωρίς να αναγνωρίζουν κανέναν όρο;