Για το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων(ΠΕΣΔΑ) Στερεάς με βάση και το νέο σχέδιο νόμου

Του Στέφανου Σταμέλλου*

Κατ’ αρχήν το κείμενο του ΠΕΣΔΑ δεν διαβάζεται και κυρίως διακατέχεται από πολλά «έπεα πτερόεντα» Θα περίμενε κανείς να έχει μια συμπύκνωση και κωδικοποίηση των προτάσεων, ένα συνεκτικό κείμενο με τα βασικά στοιχεία του Σχεδίου, για να μπορεί ο οιοσδήποτε να βγάλει συμπεράσματα χωρίς να ψάχνει μέσα σε εκατοντάδες σελίδες εγκυκλοπαιδικής πληροφορίας. Με λίγα λόγια κουράζει και αποπροσανατολίζει και αυτό μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως σκοπιμότητα. Σε μια προσπάθεια να συμβάλουμε στο διάλογο και χωρίς πολλές περιστροφές, προτείνουμε:

1. Όλες οι δράσεις, στα πλαίσια  της αποκέντρωσης και της τοπικής διαχείρισης που προβλέπεται και στον ΕΣΔΑ, να περάσουν στους δήμους, οι οποίοι πρέπει:

√ να εφαρμόσουν όλα τα συστήματα που συμβάλλουν στην μείωση και την ελαχιστοποίηση των σύμμεικτων, με δράσεις Διαλογής στην Πηγή(ΔσΠ) και κατασκευή των απαραίτητων τοπικών υποδομών ΚΔΑΥ και  κομποστοποίησης.

√ Μέχρι την ολοκλήρωση της κατασκευής τους, να λειτουργούν οι ίδιοι τους ΧΥΤΑ, με το τέλος ταφής να κλιμακώνεται προς τα πάνω χρόνο με το χρόνο ως κίνητρο για την επίτευξη των στόχων. Τα ποσά που θα προκύπτουν από τις αυξήσεις του τέλους ταφής να συγκεντρώνονται σε ένα Ειδικό Ταμείο ως ανταποδοτικό τέλος και με αυτό να χρηματοδοτούνται τα κίνητρα σε όλους τους δήμους της Περιφέρειας.

2. Οι δήμοι να χρηματοδοτηθούν άμεσα και κατά προτεραιότητα, με βάση την παρακάτω ιεράρχηση και ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες, για:

- το σύστημα των 4 κάδων Διαλογής στην Πηγή(1.χαρτί, 2.γυαλί, 3.μέταλλα, 4.πλαστικά) - πρώτη προτεραιότητα(πλήρης ανάπτυξη στους αστικούς χώρους, κλιμακούμενη ανάπτυξη στους αγροτικούς οικισμούς). Μέχρι να υπάρξουν όλες οι απαραίτητες υποδομές, να αξιοποιηθεί πλήρως το σύστημα των ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ, ο δε Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης(ΕΟΑΝ) να εξαντλήσει τις δυνατότητες του.

- την οικιακή κομποστοποίηση - παράλληλα πρώτη προτεραιότητα(πλήρης ανάπτυξη στις περιφερειακές συνοικίες και στα χωριά και κλιμακούμενη στα κέντρα των πόλεων).  

- τις Μονάδες και τα Πάρκα Κομποστοποίησης(Ας ξεκινήσει με μια Μονάδα και ένα Πάρκο Κομποστοποίησης ο κάθε Δήμος και σταθμίζει τη συνέχεια, αποκτώντας εμπειρία).

- τους Σταθμούς Μεταφόρτωσης(ΣΜΑ) για τις απομακρυσμένες περιοχές

- τα Πράσινα Σημεία(ΠΣ)(ας ξεκινήσει επίσης με ένα Βασικό ΠΣ ο κάθε δήμος για να αποκτήσει εμπειρία και σταθμίζει την συνέχεια με μικρά ΠΣ ανά Δημοτική Ενότητα, στις συνοικίες, κλπ).

Έτσι θα αντιμετωπιστεί ο μεγάλος όγκος των σκουπιδιών και θα μειωθούν οι ποσότητες άμεσα, προστατεύοντας τους ΧΥΤΑ από τον κορεσμό και περιορίζοντας το κόστος μεταφοράς.

- Άμεσα οι δήμοι να υποχρεωθούν στην κατασκευή και λειτουργία Μονάδων Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών Κατεδαφίσεων(ΑΕΚΚ) και στη συμμετοχή τους στα άλλα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης(ΣΕΔ)

3. Τη σύσταση ενός Διαχειριστή Στερεών Αποβλήτων(ΔΙ.Σ.Α.) στην Στερεά με μόνο αντικείμενο τη μια Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων(Μ.Ε.Α.) στη Θήβα - αφού το έργο κατασκευής της θεωρείται αρκετά ώριμο - και τίποτα άλλο, γιατί, αντίθετα από δημάρχους, Περιφέρεια, ΦΟΔΣΑ, ΠΕΔ, ΚΕΔΕ και εργολάβους, δε θεωρούμε τις ΜΕΑ προτεραιότητα και λύση. Έχουμε εξηγήσει επανειλημμένα ότι, λόγω υπέρογκου κόστους, πολυπλοκότητας και αναποτελεσματικότητας, δεν έχουν θέση στην αποκεντρωμένη διαχείριση. Αντίθετα, οι έξι προτεινόμενες ΜΕΑ, ή όσες αποφασιστούν τελικά, θα απορροφήσουν κατά προτεραιότητα τους ελάχιστους διαθέσιμους δημόσιους πόρους, υπονομεύοντας τη ΔσΠ και την αποκεντρωμένη διαχείριση και ως έργα έντασης κεφαλαίων θα ανοίξουν την πόρτα στις ΣΔΙΤ. Ακόμη και για τη ΜΕΑ Θήβας να τεθεί η προϋπόθεση να ελεγχθεί η δυνατότητα, χωρίς να χαθεί η χρηματοδότηση, της αναμόρφωσης της μελέτης επανεξετάζοντας τις ποσότητες και τις τιμές με βάση τα νέα δεδομένα της μιας ΜΕΑ στη Στερεά, του ΕΣΔΑ και των Ευρωπαϊκών στόχων.

[Οι ποσότητες των ΑΣΑ σε επίπεδο Περιφέρειας υπολογίζονται στους 200.000 τόνους το χρόνο λαμβάνοντας υπόψη ότι: 1) ο πληθυσμός της Στερεάς είναι 550.000 περίπου 2) ο κάθε κάτοικος παράγει ένα κιλό σκουπίδια μέσο όρο την ημέρα και 3) θα μειωθεί περαιτέρω η παραγωγή με βάση την αντίστοιχη υποχρέωση και τους στόχους.  Με δεδομένο επίσης ότι το 50% των ΑΣΑ, σύμφωνα με τον ΕΣΔΑ, μέχρι το 2020 πρέπει να ανακυκλώνονται ή να κομποστοποιούνται, στην ΜΕΑ θα οδηγούνται λιγότεροι από 100.000 τόνοι και οι ποσότητες αυτές θα τείνουν να μειώνονται σταδιακά, χρόνο με το χρόνο, ανάλογα με την επιτυχία των στόχων]

4. Οπότε

√ Λειτουργούν οι υφιστάμενοι ΧΥΤΑ με ιδιαίτερη φροντίδα για τον μη κορεσμό τους, με πιθανά έργα βελτίωσης και επέκτασης για μακροβιότερη λειτουργία.

√ Γίνονται από τον ΕΟΑΝ/ΕΠΠΕΡΑΑ ενιαίες μελέτες για όλες τις ΜΚ, τα ΚΔΑΥ και τα ΠΣ με αυξομειώσεις υποδομών ανάλογα με τη δυναμικότητα της κάθε μονάδας ή με δυνατότητα επέκτασης της λειτουργίας, αν χρειαστεί, ξεκινώντας με τη μίνιμουμ. Πχ στα ΚΔΑΥ μόνο μηχανική και χειρονακτική διαλογή στην αρχή, με δυνατότητα αργότερα να μπει οπτικός διαχωριστής στο χαρτί, πλαστικό, κλπ

5. Οι στόχοι

Να ζητηθεί από κάθε δήμο να δώσει ο ίδιος τους στόχους του για τη διαχείριση των ΑΣΑ, σε βάθος πενταετίας, ανά 6μηνο και έτος, και να γίνει συνδιαμόρφωση καταλήγοντας στους τελικούς στόχους, οι οποίοι να χρηματοδοτηθούν. Αυτά εννοείται αφορούν το ΥΠΕΝ και όλο το σύστημα που θα επιχειρεί στην Διαχείριση των ΑΣΑ ή την Περιφέρεια ή τον ΔΙΣΑ, όποιος φορέας/υπηρεσία θα έχει την ανάλογη ευθύνη.

Οι στόχοι να συνοδεύονται με ανάλογα οικονομικά κίνητρα, άμεσα και έμμεσα, τα οποία θα αφορούν σε έργα ανταποδοτικά για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Η προσπάθεια δοκιμάζεται και στηρίζεται σε πιλοτικούς δήμους, πόλεις και χωριά, αναπτύσσεται και προωθείται η εθελοντική συμμετοχή και ενισχύονται οι επενδυτικές πρωτοβουλίες στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας και των συνεταιρισμών.

Την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων να αναλάβει η Περιφερειακή Ένωση Δήμων με τακτική ενημέρωση των δήμων και των κατοίκων της Περιφέρειας με ανάλογες αναρτήσεις, δημοσιοποιήσεις και ενημερωτικές εκδηλώσεις.

6. Εναλλακτικά και

αν οι χρηματοδοτικές δυνατότητες επιτρέπουν και αφού φαίνεται ότι υλοποιούνται όλες οι αποκεντρωμένες δράσεις της ΔσΠ, τότε να μπορούν να συσταθούν δύο ΔΙΣΑ: ένας στη Νότιο-Ανατολική Στερεά και ένας στη Βορειο-Δυτική Στερεά, δηλαδή 1) Εύβοια + Βοιωτία και 2) Φθιώτιδα + Ευρυτανία + Φωκίδα, με ΜΕΑ στη Θήβα ο πρώτος και ΜΕΑ στη Λαμία ο δεύτερος ανάλογης δυναμικότητας. Η Σκύρος θα κάνει ό,τι προβλέψει ο νόμος για τα νησιά.

7. Η ΜΕΑ

Όταν λέμε ΜΕΑ, εννοούμε μια Μονάδα που θα υποδέχεται διαρκώς μειούμενες ποσότητες σύμμεικτων, με διαρκώς μειούμενες δαπάνες συντήρησης και λειτουργίας και με οικονομοτεχνική μελέτη απόσβεσης σε ορίζοντα δεκαετίας. Όταν θα επιτευχθεί η απόσβεση του κεφαλαίου, θα λειτουργεί με το ελάχιστο κόστος χωρίς κέρδη με μόνη την υποχρέωση της δημιουργίας αποθεματικών για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών, ως μια Διαδημοτική Επιχείρηση Μη Κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Προτείνουμε το τέλος εισόδου στη ΜΕΑ να είναι αποτρεπτικό για να μην αντιμετωπίζεται ως η εύκολη λύση

8. Ανακυκλώσιμα και εμπορική αξιοποίηση

Σοβαρό θέμα είναι η εμπορική αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων και του κομπόστ και η εξασφάλιση εσόδων για τους δήμους. Είναι δύσκολο να πει κανείς, ο κάθε δήμος να εμπορεύεται μόνος του τα προϊόντα αυτά. Προτείνεται η σύσταση σε διαδημοτικό επίπεδο επιχειρήσεων ευρείας βάσης με τη συμμετοχή των αντίστοιχων δήμων και με αντικείμενο την οργάνωση της προώθησης και εμπορικής αξιοποίησης αυτών των προϊόντων με προγραμματική σύμβαση.

9. Στελέχωση και λειτουργία των μονάδων

Σοβαρό θέμα επίσης είναι η στελέχωση και λειτουργία των μονάδων, των ΜΚ, των ΠΣ, των ΚΔΑΥ κλπ. Μπορεί τα έσοδα από την εμπορική αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων και του κομπόστ να θεωρηθούν ανταποδοτικά έσοδα, τα οποία θα αποδίδονται αποκλειστικά στη μισθοδοσία των εργαζομένων που θα στελεχώσουν τη λειτουργία των μονάδων, για να λειτουργεί και ως κίνητρο στην επιτυχία των στόχων. Τελικός στόχος πρέπει να είναι η αυτοδιαχείριση των Μονάδων(ΜΚ, ΠΣ, ΚΔΑΥ) με βάση τα έσοδα των προϊόντων της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης και τα «δικαιώματα» από τα ανταποδοτικά τέλη του κάθε δήμου

* Μέλος της Οικολογίας Αλληλεγγύης Στερεάς