Συνοπτικά οι παρατηρήσεις και οι απόψεις μας για το ΠΕΣΔΑ Στερεάς

Συνοπτικά οι παρατηρήσεις και οι απόψεις μας
για το Αναθεωρημένο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) 
της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας

 

Μετά την παρέμβαση προς τις αρμόδιες υπηρεσίες για τη διαβούλευση του ΠΕΣΔΑ, όπου αναφερθήκαμε αναλυτικά και με αριθμούς για τα λάθη και τις ελλείψεις του, παρουσιάζουμε συνοπτικά τις παρατηρήσεις και απόψεις μας ώστε να συνεισφέρουμε στην κατανόηση των όσων σχεδιάζονται εις βάρος των πολιτών στον τομέα των απορριμμάτων.  Πέρα από την κατακόρυφη αύξηση των δημοτικών τελών που θα υποστούμε όλοι μας, ο ΠΕΣΔΑ στην ουσία δε δίνει βιώσιμη λύση και μας οδηγεί σε μία αναπόφευκτη κρίση των σκουπιδιών.  Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα στο τέλος να προωθηθούν επιλογές όπως η καύση, που τώρα όλοι την ξορκίζουν και που θα έχει σοβαρή επιβάρυνση στην υγεία μας και θα καταστρέφει πολύτιμους πόρους που θα μπορούσαν να ανακτηθούν από τα σκουπίδια.

1) Κατ' αρχήν
ο ΠΕΣΔΑ, ενώ υπό το βάρος του Εθνικού ΣΔΑ διακηρύττει ποικιλοτρόπως ότι στηρίζει τη Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) και την τοπική διαχείριση, στην ουσία τις υπονομεύει καθώς δεν προβλέπει την άμεση και επαρκή χρηματοδότηση των δήμων για την προμήθεια του απαιτούμενου εξοπλισμού (κάδων και απορριμματοφόρων) και την κατασκευή των δημοτικών μονάδων ΚΔΑΥ και κομποστοποίησης.  Εκτιμούμε αυτό το κόστος σε περίπου πενήντα(50) εκατομμύρια ευρώ, άρα κατά μέσο όρο αναλογούν δύο(2) εκ ανά δήμο της περιφέρειας που θα πρέπει να τους αποδοθούν άμεσα για να ξεκινήσει η ΔσΠ.

2) Αντ' αυτού κατευθύνει κατά προτεραιότητα τους χρηματοδοτικούς πόρους (97 από τα 114 εκατομμύρια) κυρίως σε κεντρικά και μεγάλα έργα μονάδων επεξεργασίας ΜΕΑ (Θήβα, Λαμία, Χαλκίδα και Άμφισσα) και ΧΥΤΥ (Λαμία, Χαλκίδα).  Θεωρούμε την επιλογή αυτή λανθασμένη καθώς η εμπειρία έχει δείξει ότι οι ΜΕΑ δεν παράγουν προϊόντα, αλλά ένα βρώμικο μίγμα χαρτιού και πλαστικού και ένα "κόμποστ" ακατάλληλο για χρήση λόγω ανεπιθύμητων προσμίξεων, που τελικά καταλήγουν στους ΧΥΤΑ.  Ο θετικός ρόλος τους περιορίζεται βασικά στη σταθεροποίηση των οργανικών αποβλήτων που υπάρχουν στα σύμμεικτα, αλλά αυτή η συνεισφορά τους βαίνει μειούμενη όσο μειώνονται οι ποσότητες των συμμείκτων λόγω της ΔσΠ.

3) Προβλέπει μόνο τρεις (3) μονάδες κομποστοποίησης (Σκύρο, Κάρυστο και Λιβαδειά), που μάλλον δεν μπορεί να αποφύγει.  Η μία στην Κάρυστο λέει ότι κατασκευάζεται ήδη, η άλλη στη Σκύρο είναι προφανώς υποχρεωτική για την αυτονομία της διαχείρισης στο νησί, ενώ η τρίτη στη Λιβαδειά δίνεται μάλλον ως αντιστάθμισμα στα τοπικά έργα του διαδημοτικού σχεδίου που κόβονται.  Η κομποστοποίηση των οργανικών που θα συλλέγονται χωριστά προτείνει να γίνεται στις ΜΕΑ και έτσι καταλήγει ότι δε χρειάζονται άλλες τοπικές μονάδες κομποστοποίησης.  Επειδή όμως οι ΜΕΑ εκτιμά ότι θα λειτουργήσουν μετά το 2020, παραπέμπει και τη χωριστή συλλογή των οργανικών, άρα και την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού στο 2020!!  

4) Προτείνει την κατασκευή Πράσινων Σημείων, ένα ανά δήμο, για τη συλλογή διαφόρων ρευμάτων αποβλήτων και τα οποία αναβαθμίζει και σαν ΚΔΑΥ με στόχο να διαχειρίζονται το 50% του στόχου των ανακυκλώσιμων.  Εκ πρώτης όψεως η λειτουργία των ΠΣ ως τοπικά ΚΔΑΥ είναι καλή σαν ιδέα, αλλά διαφωνούμε με την υποκοστολόγησή τους στις 200.000 ευρώ το καθένα που θεωρούμε ότι είναι σκόπιμη για να μη διογκώνεται το κόστος τους και να κατευθύνονται οι πόροι στα μεγάλα έργα.  Προτείνουμε τα ΠΣ πέρα από ΚΔΑΥ να έχουν και μονάδα κομποστοποίησης ώστε να λειτουργούν ως κέντρα ολοκληρωμένης τοπικής διαχείρισης.  Ως απλούστερες εγκαταστάσεις από τις ΜΕΑ μπορούν να χωροθετηθούν πιο εύκολα και να ξεκινήσει πιο γρήγορα η κατασκευή και λειτουργία τους.  Λόγω των πολλαπλών λειτουργιών που θα εκτελούν τα κοστολογούμε περίπου στο 1 εκ ευρώ το καθένα και συμπεριλαμβάνονται στα 50 εκ που αναφέρθηκαν στο (1).

5) Για το υπόλοιπο 50% των ανακυκλώσιμων θεωρεί ότι θα πηγαίνουν στα υφιστάμενα δύο ΚΔΑΥ, Λαμίας και Σχηματαρίου.  Θεωρούμε ότι αυτό είναι μια υπεκφυγή για να μη χρηματοδοτηθούν άμεσα νέα ΚΔΑΥ, γιατί είναι απίθανο τα δύο αυτά ΚΔΑΥ που σήμερα παράγουν 6.000 τόνους προϊόντων να μπορούν να παράγουν 45.000 τόνους που είναι ο στόχος που τους θέτει ο ΠΕΣΔΑ.  Άρα καταλήγουμε ότι απαιτείται κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση για νέα ΚΔΑΥ ώστε να υπάρχει επαρκής δυναμικότητα.  

6) Δε φαίνεται να λαμβάνει υπόψη τις ποσότητες των παραγόμενων αποβλήτων που αναφέρονται στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων των Δήμων, ενώ υποτίθεται ότι τα ενσωματώνει.  Με αποτέλεσμα να υπερδιαστασιολογεί τη ΜΕΑ Λαμίας κατά 50%, αντί για 44.000 τόνους δυναμικότητα που προκύπτει από τα ΤΣΔΑ, σε 63.000 τόνους.  Πέραν του ότι αυξάνεται το κόστος της επένδυσης, σε περίπτωση που η μονάδα υλοποιηθεί μέσω ΣΔΙΤ, οι επιπλέον 19.000 τόνοι θα αποτελούν μέρος της εγγυημένης ποσότητας και θα τους πληρώνουμε χωρίς να τους παράγουμε.

7) Δεν χωροθετεί με σαφήνεια τις ΜΕΑ/ΧΥΤΥ Λαμίας και Χαλκίδας∙ κι αυτό μπορεί να συνεπάγεται μεγάλες καθυστερήσεις στην αδειοδότησή τους και στην κατασκευή τους.  Αφού δεν προωθεί ως λύση την τοπική διαχείριση, που θα μείωνε άμεσα και σημαντικά τον όγκο των σκουπιδιών στους ΧΥΤΑ, στο μεσοδιάστημα μέχρι να κατασκευαστούν οι ΜΕΑ/ΧΥΤΥ αναμένεται να δημιουργηθεί εκρηκτική κατάσταση, ιδίως εάν αργήσει σημαντικά η υλοποίησή τους και αντί του 2020 που ισχυρίζεται, φτάσουμε στο 2025.

8) Ιδίως για τη ΜΕΑ/ΧΥΤΥ Λαμίας είναι προφανές ότι η προτεινόμενη θέση πλησίον του ΧΥΤΑ και της Λατομικής Περιοχής είναι προσχηματική, γιατί δεν έχει την απαιτούμενη απόσταση από τη Λατομική Περιοχή και αναμένεται ότι θα απορριφθεί.  Είναι πιθανό, αφού εγκριθεί ο ΠΕΣΔΑ χωρίς αντιδράσεις, η ΜΕΑ/ΧΥΤΥ να υλοποιηθεί σύμφωνα με τον προηγούμενο ΠΕΣΔΑ κοντά στον Τρίλοφο του Δήμου Μακρακώμης, που ως έργο έχει και όλες τις απαιτούμενες αδειοδοτήσεις και μπορεί να προχωρήσει άμεσα.

9) Στο μεσοδιάστημα μέχρι την κατασκευή των έργων ο ΠΕΣΔΑ λέει ότι τα απορρίμματα, για όσους ΧΥΤΑ έχουν πρόβλημα χωρητικότητας, θα μεταφέρονται σε άλλους ΧΥΤΑ.  Ενώ είναι γνωστό ότι ο "ΧΥΤΑ" Λαμίας έχει ήδη σοβαρό πρόβλημα και η σχεδιαζόμενη επέκτασή του μπορεί να ακυρωθεί λόγω της μη επαρκούς απόστασης από τη Λατομική Περιοχή, ο ΠΕΔΣΑ δεν διευκρινίζει πού θα πάνε τα σκουπίδια της Φθιώτιδας και της Ευρυτανίας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, που ο "ΧΥΤΑ" Λαμίας κλείσει.  Στο ΧΥΤΑ Δομοκού;;;  

10) Αναμένεται ότι σε αυτό το μεσοδιάστημα και για όσους ΧΥΤΑ έχουν πρόβλημα, (Λαμίας, Λιβαδειάς, Χαλκίδας, κλπ) θα προωθηθεί η ενδιάμεση λύση των κινητών μονάδων επεξεργασίας, όπως γίνεται στην Πελοπόννησο.  Θεωρούμε καταρχήν ότι η λειτουργία τους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία αφού εκτελείται υπαίθρια, ενώ η συνεισφορά τους είναι εξαιρετικά περιορισμένη αφού ό,τι σχεδόν παράγουν καταλήγει τελικά στους ΧΥΤΑ.  Παρ' όλα αυτά τις προωθούν ο δήμαρχοι για να αποποιούνται των ευθυνών τους και οι εταιρείες για να κερδίζουν.  Στον ΠΕΣΔΑ αυτό το κόστος δεν λαμβάνεται υπόψη, ενώ είναι σημαντικό και περίπου στα δύο(2) εκατομμύρια ευρώ η κάθε μία.  Αναμένεται ότι αυτή η ενδιάμεση λύση θα προωθηθεί ως σωτήρια, αφού θα έχουν δημιουργηθεί βουνά σκουπιδιών στους δρόμους και θα κόψει και αυτή πόρους από τη ΔσΠ, που γενικά αντιμετωπίζεται ως πάρεργο, αντί ως η λύση που εφαρμόζει όλος ο πολιτισμένος κόσμος.

11) Ο ΠΕΣΔΑ κοστολογεί τα έργα πρώτης προτεραιότητας σε 114 εκατομμύρια ευρώ από τα οποία τα 97 εκ. θα διατεθούν σε 4 ΜΕΑ και 4 ΧΥΤΥ και τα υπόλοιπα σε 25 ΠΣ και τις 3 μονάδες κομποστοποίησης.  Προβλέπει άλλα 51 εκ για έργα και δράσεις ως Β' προτεραιότητας.  Με δεδομένο ότι οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΣΠΑ για τα απόβλητα δεν ξεπερνούν τα 850 εκ, θα είναι απίθανο να χρηματοδοτηθούν ακόμη και τα έργα Α΄ προτεραιότητας από δημόσιους πόρους, πόσω μάλλον τα Β'.  Καταλαβαίνουμε ότι η ΔσΠ που απαιτεί 50 εκ για να υλοποιηθεί, λειτουργεί ανταγωνιστικά στα μεγάλα έργα και γι' αυτό έχει παραγκωνιστεί με διάφορα τεχνάσματα και αλχημείες, όπως η υποκοστολόγηση της απαιτούμενης χρηματοδότησης ή η παραπομπή της για μετά το 2020, όπως γίνεται με τα οργανικά.

Δυστυχώς με αυτή την αντιμετώπιση, η χωριστή συλλογή είναι καταδικασμένη να αποτύχει και δεν θα επιτευχθούν ούτε οι στόχοι και οι κατευθύνσεις του ΕΣΔΑ.  Γι' αυτό θεωρούμε ότι ο παρών ΠΕΣΔΑ δε συμβαδίζει με τις επιταγές του ΕΣΔΑ και πρέπει να αποσυρθεί.  Αλλιώς θα καταλήξουμε να έχουμε όπως και τώρα μόνο ένα ρεύμα σύμμεικτων απορριμμάτων,που θα "επεξεργάζονται" δήθεν στις ΜΕΑ, αλλά τα τελικά "προϊόντα" τους θα γεμίζουν πολύ γρήγορα τους πολύτιμους ΧΥΤΥ με διαρκώς αυξανόμενο κόστος διάθεσης.  Και γνωρίζοντας πόσο δύσκολη θα είναι η δημιουργία νέων ΧΥΤΥ, θα μας οδηγήσουν στο τέλος εκβιαστικά στη λύση της καύσης.  Ήδη στο σχεδιασμό της ΜΕΑ Γραμματικού στην Αττική έχουν πέσει οι μάσκες και είναι προσανατολισμένη στο να αποξηραίνει απλώς τα σύμμεικτα σκουπίδια και να τα προετοιμάζει για καύση.

Η δική μας πρόταση είναι να διατεθούν άμεσα στους δήμους της περιφέρειας 20 εκ για προμήθεια εξοπλισμού για τη ΔσΠ και 30 εκ για τις απαραίτητες υποδομές ΠΣ, ΚΔΑΥ και Μονάδων Κομποστοποίησης, για να ξεκινήσει αύριο η ΔσΠ με στόχους πολύ υψηλότερους του ΕΣΔΑ.  Για τη δημιουργία δύο νέων ΧΥΤΥ σε Λαμία και Χαλκίδα να διατεθούν άλλα 20 εκ και αν περισσέψουν δημόσιοι πόροι να διατεθούν στη δημιουργία ΜΕΑ, χωρίς όμως να τους στερούν από τις δράσεις και τα έργα της ΔσΠ που θεωρούμε προτεραιότητα.  Ο ρόλος των ΜΕΑ είναι περιορισμένος και δεν μπορεί να θεωρηθεί σημαντικότερος της ΔσΠ για να την ανταγωνίζεται στη χρηματοδότηση.  Ενδεικτικά έχουμε αναφέρει τη ΜΕΑ Θήβας, ως πιθανή για χρηματοδότηση λόγω ωριμότητας του έργου, και τη σύσταση ενός Διαχειριστή Στερεών Αποβλήτων (ΔΙ.Σ.Α.) με μόνο αντικείμενο την κατασκευή και λειτουργία της.  

Εναλλακτικά και αν οι χρηματοδοτικές δυνατότητες το επιτρέπουν τότε να μπορούν να συσταθούν δύο ΔΙΣΑ: ένας στη Νότιο-Ανατολική Στερεά και ένας στη Βορειο-Δυτική Στερεά, δηλαδή 1) Εύβοια + Βοιωτία και 2) Φθιώτιδα + Ευρυτανία + Φωκίδα, με ΜΕΑ στη Θήβα ο πρώτος και ΜΕΑ στη Φθιώτιδα ο δεύτερος ανάλογης δυναμικότητας.  Η Σκύρος θα κάνει ό,τι προβλέψει ο νόμος για τους φορείς διαχείρισης για τα νησιά.  Διαφορετικά εάν η τρέχουσα δημόσια χρηματοδότηση δεν επαρκεί η κατασκευή των ΜΕΑ να παραπεμφθεί σε επόμενη χρηματοδότηση, όπου θα επανεξεταστεί και η σκοπιμότητα της κατασκευής τους.

Λαμβάνοντας υπόψη τις περιορισμένες δυνατότητες χρηματοδότησης, θεωρούμε ότι θα πρέπει να αντιστραφούν οι χρηματοδοτικές προτεραιότητες του ΠΕΣΔΑ και να δοθεί χωρίς υπεκφυγές προβάδισμα στη χωριστή συλλογή έναντι των ΜΕΑ.  Μόνον έτσι εκπληρώνονται οι κατευθύνσεις της επιστολής “βόμβας" στις 30/8/2016 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία χαρακτηρίζει τις ΜΕΑ "μη βέλτιστες επιλογές διαχείρισης αποβλήτων" και θέτει ευθέως θέμα μη χρηματοδότησης νέων ΧΥΤΥ και μονάδων επεξεργασίας παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όταν «τηρούνται πλήρως οι στόχοι της ιεράρχησης των αποβλήτων».  

Αν προχωρήσουμε άμεσα στη χωριστή συλλογή με τις απαραίτητες υποδομές τα οφέλη θα είναι πολλαπλά καθώς θα κερδίσουμε το κενό διαχείρισης του μεσοδιαστήματος των 4 χρόνων μέχρι το 2020, ή και περισσότερο, που αναμένεται να λειτουργήσουν οι ΜΕΑ.  Θα αποκτήσουμε επαρκή τεχνογνωσία στη ΔσΠ και θα έχει προχωρήσει η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, ενώ στην αντίθετη περίπτωση θα έχουμε εξαντλήσει τη διαθέσιμη χωρητικότητα των υφιστάμενων ΧΥΤΑ.  Έτσι κι αλλιώς και να κατασκευαστούν οι ΜΕΑ σύντομα θα οδηγηθούμε στα ίδια αδιέξοδα των γεμάτων ΧΥΤΥ, οπότε το κενό διαχείρισης θα συνεχιστεί, ενώ θα έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο και θα έχουμε κατασπαταλήσει τη διαθέσιμη χρηματοδότηση χωρίς μία βιώσιμη λύση.

Η εναλλακτική διαχείριση δεν είναι εύκολη υπόθεση, γιατί απαιτεί τη συμμετοχή όλων μας, αλλά είναι η μόνη σίγουρη και αποδεδειγμένη λύση από τη διεθνή εμπειρία, που οδηγεί στην εκτροπή αποβλήτων από τους ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ και παράγει έσοδα από την αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων και του κόμποστ.  Αλλιώς η καύση θα παρουσιαστεί ως ο από μηχανής θεός, όταν οι ΜΕΑ θα έχουν αποτύχει, οι ΧΥΤΥ θα έχουν γεμίσει και τα σκουπίδια θα πνίγουν τις πόλεις και τα χωριά μας.

Λαμία, Νοέμβρης 2016