Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Στερεάς Ελλάδας: Παρατηρήσεις για τη διαβούλευση

Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Στερεάς Ελλάδας

Παρατηρήσεις για τη διαβούλευση

Με αφορμή τη σημερινή (4-11-2016) συνεδρίαση της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης για το ΠΕΣΔΑ παραθέτουμε κάποιες πρώτες παρατηρήσεις, που ευελπιστούμε να βοηθήσουν στην κατανόηση του ΠΕΣΔΑ από όσους θα ήθελαν να συμμετάσχουν στη διαβούλευση, η οποία λήγει στις 12-11-2016.

1.  Δράσεις Διαλογής στην Πηγή(ΔσΠ)

Δεν κοστολογεί τις δράσεις ΔσΠ που αναφέρονται στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤοΣΔΑ) των Δήμων.  Όπως επεξηγεί στο Κεφ. 16 Παράρτημα IV, όπου αναλύει την προτεραιοποίηση/ιεράρχηση των έργων και δράσεων των ΤοΣΔΑ και την ενσωμάτωσή τους στο

ΠΕΣΔΑ:

-       Για τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων αξιολογεί τις δράσεις προμήθειας χωριστής συλλογής ως Β’ χρηματοδοτικής προτεραιότητας γιατί "κατά την παρούσα χρονική συγκυρία και με δεδομένη την ανυπαρξία των τελικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας οι διαθέσιμοι πόροι που έχουν εκχωρηθεί στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας επιλέγεται να αξιοποιηθούν για την ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας, στις οποίες εκτός του ρεύματος των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων μπορούν να επεξεργαστούν και άλλα ρεύματα αποβλήτων, από το να προωθηθούν σε απόκτηση εξοπλισμού χωρίς τη διασφάλιση της τελικής επεξεργασίας του." (σελ. 471)

-       Για τις προτεινόμενες δράσεις ΔσΠ ανακυκλώσιμων των ΤοΣΔΑ, όπως προμήθεια εξοπλισμού χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, κάδων και απορριμματοφόρων, αναφέρει ότι δεν είναι επιλέξιμες δαπάνες, βάσει εγγράφου της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, από τους πόρους του ΕΣΠΑ 2014‐2020, καθώς αυτές οι δαπάνες μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ). Στο πλαίσιο αυτό οι δαπάνες της κατηγορίας αυτής αξιολογούνται ως Β’ χρηματοδοτικής Προτεραιότητας και ουσιαστικά παραπέμπει την υλοποίησή τους στα ΣΣΕΔ.

Για τις δράσεις ΔσΠ δε λαμβάνει υπόψη την επικείμενη τροποποίηση του νόμου για την ανακύκλωση, που δίνει το δικαίωμα στους δήμους να οργανώνουν μόνοι τους την ανακύκλωση κατόπιν αδείας από τον Εθνικό Οργανισμό Ανακύιλωσης (ΕΟΑΝ) χωρίς την παρέμβαση των ΣΣΕΔ.

2. Κατηγοριοποίηση έργων/χρονοδιάγραμμα

Πέραν των  έργων που θεωρείται ότι βαίνουν προς άμεση υλοποίηση [Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) Θήβας, Μονάδα Επεξεργασίας Προδιαλεγμένων Οργανικών (ΜΕΠΟ) Φωκίδας και Μονάδα Κομποστοποίησης Καρύστου] προτείνονται ως έργα Α' χρηματοδοτικής προτεραιότητας οι ΜΕΑ/ΧΥΤΥ Λαμίας και Χαλκίδας και οι ΜΕΠΟ Λιβαδειάς, Λοκρών και Σκύρου, ενώ οι ΜΕΑ Λιβαδειάς και Ν. Εύβοιας ως Β' προτεραιότητας.   

Οι λόγοι για τη μη επιλογή κατασκευής εγκαταστάσεων σε Λειβαδιά και Ν. Εύβοια ως έργα Α’ χρηματοδοτικής προτεραιότητας, αλλά ως Β’, είναι ότι η δημιουργία εγκατάστασης στη Λειβαδιά, θα έχει ως αποτέλεσμα τη λειτουργία δύο (2) εγκαταστάσεων εντός της Περιφερειακής Ενότητας (ΠΕ) Βοιωτίας, λαμβάνοντας υπόψη πως η εγκατάσταση της Θήβας είναι στο τελικό σημείο επιλογής του αναδόχου. Με την κατασκευή αυτών των εγκαταστάσεων στην ΠΕ Βοιωτίας μειώνονται σημαντικά οι διαθέσιμοι πόροι για την κατασκευή αντίστοιχων μονάδων στις άλλες Περιφερειακές Ενότητες και τίθενται σε κίνδυνο οι τεχνοοικονομικές συνθήκες για τη βιωσιμότητα και των δύο εγκαταστάσεων. Ενώ με την επιλογή για κατασκευή και λειτουργία εγκατάστασης στη Νότια Εύβοια θα καθίσταται υποχρεωτική η μεταφορά του συνόλου των παραγόμενων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) της ΠΕ Εύβοιας στο νότιο τμήμα της ΠΕ σε σημαντική απόσταση από το βασικό χώρο παραγωγής τους, που είναι η Χαλκίδα.

Στο προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα καταρχήν δεν περιλαμβάνονται οι ΜΕΠΟ  Λιβαδειάς, Λοκρών και Σκύρου, ενώ  η ΔσΠ βιοαποβλήτων συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία των ΜΕΑ και παραπέμπεται στο 2020. Σε συμπληρωματικό τεύχος του ΠΕΣΔΑ αναφέρεται ότι οι ΜΕΠΟ Λιβαδειάς και Λοκρών συγχωνεύονται σε «ΜΕΠΟ Λιβαδειάς»,

Οι απαιτήσεις για τα έργα Α’ χρηματοδοτικής προτεραιότητας αθροίζονται στα 110.100.000 €  και οι αντίστοιχες για τα έργα Β’ χρηματοδοτικής προτεραιότητας στα 54.700.000 €, ΣΥΝΟΛΟ = 165.000.000 ευρώ.  Με δεδομένο ότι οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΣΠΑ δεν ξεπερνούν τα 850 εκ θα είναι απίθανο να χρηματοδοτηθούν ακόμη και τα έργα Α΄χρηματοδοτικής προτεραιότητας από δημόσιους πόρους.  Πόσω μάλλον οι δεάσεις ΔσΠ που ούτε καν κοστολογούνται στο ΠΕΣΔΑ.

Επίσης λαμβάνεται ως δεδομένο ότι η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας θα αποτελεί μία διαχειριστική ενότητα που θα διαχειρίζεται ο Περιφερειακός ΦΟΔΣΑ.  Σε ένα σημείο μόνο αναφέρει την επιστολή/πρόταση της ΠΕΔ για τρεις (3) ΦΟΔΣΑ στη βάση κατάρτισης του νομοσχεδίου για τους φορείς διαχείρισης.

3. Λειτουργία των Πράσινων Σημείων ως Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ)

Η ανάπτυξη νέων εγκαταστάσεων ΚΔΑΥ στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας αξιολογείται ως Β’ χρηματοδοτικής προτεραιότητας και προβλέπεται ότι "οι αυξανόμενες ποσότητες αποβλήτων συσκευασίας (σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση) που εκτιμάται πως θα παράγονται κατά το έτος 2020, προβλέπεται να διαχειρίζονται στο σύνολο του δικτύου των Πράσινων Σημείων που θα έχει αναπτυχθεί στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, σε συνεργασία με τη λειτουργία των υφιστάμενων Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών"  Λαμίας και Σχηματαρίου.  Ο επιμερισμός των ποσοτήτων γίνεται κατά 50% στα ΠΣ και 50% στα υφιστάμενα ΚΔΑΥ.  Παρόλο που φαίνεται ότι τα ΠΣ αναβαθμίζονται σε ΚΔΑΥ, η κοστολόγησή τους σε 200.000 ευρώ έκαστο και 5 εκ στο σύνολό τους θεωρούμε ότι υποεκτιμάται για να μη στερηθούν πόροι από τα έργα επεξεργασίας.  

Συγκριτικά, μια απλή εγκατάσταση όπως ένας Σταθμός Μεταφόρτωσης Αποβλήτων (ΣΜΑ) εκτιμάται σε 600.000 ευρώ για τα έργα υποδομής που περιλαμβάνουν ράμπα εκφόρτωσης, ασφαλτόστρωση, περίφραξη και γεφυροπλάστιγγα. Δεδομένου της έλλειψης μελετών για κατασκευή ΠΣ, που δεν θα χρησιμεύουν απλώς ως εγκαταστάσεις αποθήκευσης αλλά θα εκτελούν και εργασίες διαλογής, μας κάνει επιφυλακτικούς για το εκτιμώμενο κόστος.  Σε περίπτωση δε που το ΠΣ θα πρέπει να λειτουργεί και ως χώρος πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και επαναχρησιμοποίησης με τη δημιουργία κατάλληλων χώρων αποθήκευσης και εργαστηρίων επισκευής, θεωρούμε ότι το κόστος των ΠΣ θα είναι πολλαπλάσιο.

Αναφέρεται επίσης ότι, στην περίπτωση που από τη λειτουργία των ΠΣ στην πλήρη εφαρμογή τους δεν επιτευχθούν οι στόχοι που τίθενται από το παρόν αναθεωρημένο ΠΕΣΔΑ, προβλέπεται η κατασκευή Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), ενός ανά Περιφερειακή Ενότητα. Άρα η ορθή διαχείριση των ανακυκλώσιμων παραπέμπεται στο απώτερο μέλλον...

4. Οι ποσότητες – το παράδειγμα της ΜΕΑ Λαμίας

Όσον αφορά την εκτιμώμενη δυναμικότητα της ΜΕΑ Λαμίας σε 64.750 τόνοι ετησίως, με πρόβλεψη για το 2020, θεωρούμε ότι ο ΠΕΣΔΑ:

α) Δεν έλαβε υπόψη τις παραγόμενες ποσότητες των ΤοΣΔΑ των δήμων, που θα διαθέτουν στη ΜΕΑ.  Αυτοί θεωρούμε ότι είναι οι δήμοι της ΠΕ Φθιώτιδας, που το άθροισμα των ποσοτήτων ΑΣΑ των ΤοΔΣΑ είναι 57.820 τόνοι ετησίως (μαζί με τα ανακυκλώσιμα των μπλε κάδων) και της ΠΕ Ευρυτανίας με σύνολο ΑΣΑ 4.720 τόνους για το 2014.  Όλοι οι δήμοι των δύο ΠΕ διαθέτουν σε ΧΥΤΑ∙ άρα οι ποσότητες των ΑΣΑ πλέον ζυγίζονται και θεωρούνται ακριβείς.  Αντίστοιχα, ο ΠΕΣΔΑ εκτιμά για την  ΠΕ Φθιώτιδας 70.019 τόνους και για την ΠΕ Ευρυτανίας 8.912 τόνους για το 2014

β) Παρόλο που αναφέρεται ότι στόχος του ΠΕΣΔΑ είναι η σταθεροποίηση παραγωγής αποβλήτων στα επίπεδα του 2011 με φθίνουσα τάση, στη μελλοντική εξέλιξη παραγωγής ΑΣΑ προβλέπεται αύξηση 4,75% ετησίως∙ με αποτέλεσμα οι ποσότητες της ΠΕ Φθιώτιδας για το 2020 να εκτιμώνται στους 85.289 τόνους και της ΠΕ Ευρυτανίας στους 10.089 τόνους ετησίως.

Για τη διαστασιολόγηση της ΜΕΑ αφαιρούνται από τα συνολικά ΑΣΑ το 65% των ανακυκλώσιμων που θα διαχειρίζονται στα ΠΣ και ΚΔΑΥ και όλα τα υπόλοιπα σύμμεικτα και προδιαλεγμένα οργανικά οδηγούνται στη ΜΕΑ και έτσι προκύπτουν οι  64.750 τόνοι για τη ΜΕΑ Λαμίας. Ενδεικτικά, σε περίπτωση που χρησιμοποιηθούν οι ποσότητες των ΤοΣΔΑ και δε θεωρηθεί αυξητική τάση παραγωγής ΑΣΑ, η δυναμικότητα της ΜΕΑ μειώνεται στους 44.000 τόνους ετησίως.

Για το λόγο αυτό μεταξύ άλλων - όπως η επιλεγόμενη τεχνολογία διαχείρισης - έχουμε ζητήσει επανειλημμένα την προμελέτη της ΜΕΑ Λαμίας από τον Περιφερειακό ΦΟΔΣΑ, ο οποίος αρνείται να τη χορηγήσει, στη βάση της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων του και μας κάλεσε να ενημερωθούμε επιτόπου στα γραφεία της Θήβας.  Θεωρούμε ότι αυτή η πολιτική δεν προάγει τη διαφάνεια και το διάλογο και μάλιστα τη στιγμή που δεν υπάρχει η παραμικρή πληροφόρηση για το έργο της ΜΕΑ/ΧΥΤΥ Λαμίας από το Δήμο Λαμίας.  Ως αποτέλεσμα ο Περιφερειακός ΦΟΔΣΑ προχώρησε στη χωροθέτηση, σύνταξη προμελέτης και υποβολή πρότασης για ένα σημαντικό έργο ερήμην των πολιτών της Λαμίας…

5.  Παράθεση πλεοναζόντων και εγκυκλοπαιδικών πληροφοριών στο ΠΕΣΔΑ

→Σελ. 77-152: Υφιστάμενη κατάσταση περιβάλλοντος που είναι αντικείμενο της ΣΜΠΕ.

→Σελ. 312-425: Γενικές πληροφορίες για τεχνολογίες διαχείρισης αποβλήτων, για πρακτικές ευρωπαϊκών χωρών και επαναλήψεις για τα προτεινόμενα έργα και δράσεις, που παρουσιάστηκαν σε προηγούμενα κεφάλαια. Οι προτεινόμενες δράσεις για πρόληψη χαρακτηρίζονται ως αντιγραφή από το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης και είναι πολύ γενικές.

Συμπερασματικά, με δεδομένο ότι η χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ αφήνει εκτός τη Διαλογή στην Πηγή – των ανακυκλώσιμων την παραπέμπει στα ΣΣΕΔ- και είναι ελάχιστη για τις άλλες δράσεις, δίνοντας τη μερίδα του λέοντος σε έργα ΜΕΑ/ΧΥΤΥ, και ότι ο ΠΕΣΔΑ κινείται στο ίδιο πνεύμα, δεν βλέπουμε πώς θα εκπληρωθούν οι προϋποθέσεις και οι στόχοι, που θέτει η ΕΕ και ο ΕΣΔΑ, για έργα και δράσεις στην κορυφή της ιεράρχησης των αποβλήτων, όπως είναι καταρχήν η πρόληψη και μετά η επαναχρησιμοποίηση και η ΔσΠ. Έχοντας επαναπαυθεί στο ότι θα καταφέρουμε για μια ακόμη μια φορά να ξεγελάσουμε τους Ευρωπαίους και να κάνουμε τα ελάχιστα όσον αφορά την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων και ότι η ουσιαστική λύση θα δοθεί από τα μεγάλα έργα της λεγόμενης "ολοκληρωμένης διαχείρισης" (βλέπε ΜΕΑ), κινδυνεύουμε να τεθεί θέμα ασυμβατότητας της πρόσκλησης του ΕΣΠΑ με τις κατευθύνσεις της ΕΕ με συνεπαγόμενο χάσιμο πολύτιμου χρόνου ή ακόμη χειρότερα ενταγμένα έργα να μην χρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκούς πόρους.

Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας παρακολουθούν πώς κινούμαστε∙ και είναι πλέον καιρός οι δήμοι, ο ΦοΔΣΑ και η Περιφέρεια να αφήσουν τις υπεκφυγές με τους ΠΕΣΔΑ αποκλειστικά προσανατολισμένους στην υλοποίηση των μεγάλων έργων και να πιέσουν την κεντρική κυβέρνηση στη σωστή κατεύθυνση, γιατί το μπαλάκι των σκουπιδιών θα γυρίσει πίσω∙ και θα πληρώσουμε όλοι μας τις συνέπειες των μέχρι τώρα ανορθολογικών επιλογών τους.

Λαμία, Νοέμβρης 2016